Stef Bloks bezoek aan Afrika: Minister stelt EU-belangen voorop en toont gebrek aan inlevingsvermogen voor de problemen in de regio

Helaas stonden de Noord-Afrikaanse gastheren niet echt open voor de verleidingskunsten van Stef Blok. Het doel van het bezoek was een samenwerking bewerkstelligen op het gebied van de zogeheten ‘ontschepingsplatforms’, de door Europa uitgedokterde opvang in de regio. Want, wat de EU eigenlijk stelt is dat de natuurlijke barrière tussen de twee continenten, de Middellandse Zee, Europa geen bescherming meer biedt tegen massamigratie. Daarom heeft de Unie voor ogen dat Noord-Afrika een buffer gaat vormen. Je zou kunnen stellen dat de oude koloniale machten nogmaals de grenzen verleggen. En juist daar waar ze zich decennialang grondstoffen en menskracht toe-eigenden. Je zou ook kunnen zeggen dat de dief die het huis heeft leeggeroofd en de bewoners berooid en met torenhoge schulden achterliet, nu ook nog het beheer van de voorste kamer komt opeisen.

Koloniale erfenis belemmert economische vooruitgang

De gesprekken waren eenrichtingsverkeer. Waar Blok maatregelen ter vermindering van migranten aantrekkelijk probeerde te maken met kraaltjes en spiegeltjes in de vorm van wat handel, wezen Nigeria en Tunesië op de noodzaak van investeringen. In sommige gebieden waar 15% van de jongeren werkloos is kan migratie alleen een halt worden toegeroepen als de economie wordt aangezwengeld. Eenieder begiftigd met boerenverstand kan dat bedenken.

Daarbij komt dat Tunesië zwaar in de schulden zit vanwege opgedrongen leningen die nog voortkomen uit het koloniale tijdperk. Kolonisatoren Engeland, Italië en Frankrijk lieten de Noord-Afrikanen hun eigen grondstoffen delven en goedkoop exporteren en de geldverspillende heersers mochten geld lenen tegen woekerrentes. Die leningen en de rente hierop zijn door de jaren heen steeds meer opgelopen, tot de Arabische Lente van 2011, die een einde maakte aan het gehate en corrupte regime van Ben Ali. Een regime dat overigens werd gesteund door Europa.

Tunesië zit daarnaast ook nog opgescheept met wurgcontracten. Nadat het onafhankelijk werd van Frankrijk in 1956, moest het zich vrijkopen door contracten af te sluiten tegen voor Frankrijk gunstige voorwaarden voor bijvoorbeeld olie- en zout export. Deze contracten zijn recentelijk weer verlengd, omdat geen Tunesische partij zich verantwoordelijk voelt om zich sterk te maken voor een reële prijs en er in het land geen journalist is die deze gebeurtenissen durft te openbaren.

Ondersteun de groei van een gezonde economie

Laten we de ‘ontschepingsplatforms’ zien als de laatste oprisping van tanende koloniale machten om nog een keer het eigen belang garant te stellen in Afrika. Volgens de koloniale mores wordt daarbij niet gekeken naar het belang van de bevolking. Die wil juist verruiming van de mogelijkheden van migratie en investeringen, zodat er meer banen komen.

De EU zou aan deze wensen kunnen voldoen en het voorbeeld van China nemen door de infrastructuur van Afrika op poten te zetten, met oog voor mensenrechten. Waarom geen samenwerking met die Chinezen? De Unie kan ook meer doen om de handel te vergemakkelijken en barrières te slechten zodat binnenlandse productie op gang kan komen. Door te investeren in structurele projecten zouden de vele werklozen aan werk moeten worden geholpen. En hoe gevoelig ook: nationalisatie van alle buitenlandse bedrijven voor de vele grondstoffen die het land rijk is.

Maar, Noord-Afrika moet zelf ook het huis op orde krijgen. Tunesië dient een ethisch beleid ter bestrijding van de wijdverbreide corruptie of ‘tunesitis’ te ontwikkelen, juist omdat er nu een voelbare afwezigheid is van de rechtsstaat en democratische instellingen. Er dient een systeem van “checks and balances” gehanteerd te worden voor controle van de financiering van politieke partijen, en onafhankelijkheid van de media. Bovendien zouden jonge mensen eindelijk in staat moeten worden gesteld mee te gaan regeren.

Eén van de eerste EU maatregelen zou moeten zijn om de Tunesische schuld te verminderen dan wel kwijt te schelden. Geef het land een eerlijke kans op een gezonde economie, til het uit de armoede. Dan is er geen hek, geen muur, geen ‘ontschepingsplatform’ meer nodig. Wanneer de EU echter blijft hameren op het eenzijdig terugdringen van migratie, dan zullen de kosten voor Europese veiligheid alleen maar toenemen. Dat geld kan veel beter gebruikt worden voor duurzame relaties en investeringen, waar alle zijden van profiteren. Alsof deze ook op de lange termijn de bevolkingsexplosie in Afrika (in 2050 2,5 miljard) kunnen tegenhouden.

Blok vond zelf dat Nederland goed bezig is met het bouwen aan een positieve relatie met de Noord-Afrikanen. Dezen hebben zich op hun beurt vooral verbaasd over het op zijn zachtst gezegd grenzeloze gebrek aan inlevingsvermogen van de minister voor de Afrikaanse problemen. Dat gebrek werd geïllustreerd door het serviesgoed dat hij meenam: het weerspiegelt vooral vergane glorie.