‘Zie ik eruit als een bank?’

Door Brigitte van de Pas / 28 oktober 2019 / Jongeren, Koeweit, Vrouwen

Voor de positie van vrouwen in het Midden-Oosten is veel interesse in Nederland. Maar hoe is het om een man te zijn in het Midden-Oosten?

Vrouwen in het Midden-Oosten zijn vaak onderwerp van debat in tijdschriften, kranten en op televisie. Iedereen lijkt er een mening over te hebben – doordacht of niet. De Midden-Oosterse man fungeert in deze discussies hooguit als onderdrukker en dader, nauwelijks als een mens met eigen angsten en problemen. Weinigen realiseren zich dat het ook niet eenvoudig is om een man te zijn in het Midden-Oosten.

‘Ik word behandeld als een bank, maar zie ik eruit als een bank?’ Ik ben uit met een Koeweitse jongeman, die mij enig inzicht probeert te geven in wat er verwacht wordt van een man in mijn favoriete woestijnstaat. ‘Zij [de ex, in dit geval] wilde alleen maar businessclass vliegen, en verwachtte dat ik daar wel voor zou betalen.’ Een paar minuten eerder stond hij er nog op om de rekening te betalen, ondanks mijn aanstalten om voor mijzelf te betalen – zoals elke Nederlandse jongedame zou doen. ‘Als je niet als een bank behandeld wil worden, misschien moet je je dan ook minder als een bank gedragen’, is mijn suggestie.

Het is een vicieuze cirkel: als jij automatisch naar je beurs grijpt zodra de rekening komt, en je staat een jongedame nooit toe om te betalen, dan moet je niet verbaasd opkijken als dit verwende jongedames oplevert die verwachten dat jij voor alles betaalt.

Salaris als zakgeld

De jongeman uit dit voorbeeld is niet de enige die klaagt. Een andere Koeweitse vriend is van mening dat Koeweitse dames niets hebben om ontevreden over te zijn, omdat ze volgens de wet alle rechten in de wereld hebben. Er is inderdaad de letter van de wet, maar er is ook cultuur en traditie. Wanneer bijvoorbeeld een jong koppel in Koeweit trouwt, wordt verwacht dat de man voor het gezin zorgt. De vrouw mag zelf weten of ze gaat werken. En als ze werkt, is haar inkomen een soort zakgeld: ze kan het uitgeven waaraan ze wil, en er wordt niet verwacht dat ze met haar zelf verdiende salaris bijdraagt aan de kosten van de gezamenlijke huishouding.

Zo werkt een man omdat hij voor zijn familie moet zorgen, en een vrouw alleen omdat ze dat wil. In zo’n samenleving bepaalt het salaris van de man of hij een goede match is of niet. Als een man wil trouwen, kan hij maar beter vroeg beginnen met sparen.

Taxichauffeur, automonteur en koerier

Het is niet alleen een kwestie van financiën. Mannen worden gebruikt – en misbruikt – als taxichauffeurs, automonteurs en koeriers. Met een aan zekerheid grenzende vanzelfsprekendheid worden mannen overal naartoe gestuurd om dingen op te halen of af te geven voor moeders, zusters, tantes en nichtjes. Ik ben de tel verloren hoe vaak mannelijke vrienden op stel en sprong plannen moesten wijzigen om dingen te regelen voor vrouwelijke familieleden.

Ik heb meer kapotte auto’s en gestrande zussen gezien dan ik kan tellen op twee handen. Ik heb kleding, eten en pakketjes opgehaald, en ik heb geluisterd naar eindeloze verhalen over mannen die gordijnen moeten ophangen, televisies moeten reparen en een half dozijn zusters het hele land door moeten rijden. Ik moet de eerste man nog tegenkomen die hier nee tegen zegt. Familie gaat voor alles, en zeker voor eigen plezier. Het is niet eenvoudig om de enige man in een Arabisch gezin te zijn, zoveel weet ik inmiddels.

Mannen als tweederangsburgers

Maar een gedeelde verantwoordelijkheid, met vrouwen die bijdragen aan het huishoudinkomen, is tegelijkertijd een doos van Pandora. Aan de ene kant klagen mannen dat alles hun verantwoordelijkheid is en dat vrouwen zich dit wel heel gemakkelijk laten aanleunen. Maar aan de andere kant hebben ze kritiek op vrouwen die ‘zich gedragen als mannen’. Een van mijn vrienden, afkomstig uit een liberaler deel van de Golfregio, is een overtuigd tegenstander van feminisme en van ‘vrouwen die meer rechten willen dan mannen’. Andere vrienden uit uiteenlopende hoeken van het Midden-Oosten, hoewel niet altijd even uitgesproken, delen deze mening. En zij zijn niet allemaal aartsconversatief.

Wel hebben ze een duidelijk schrikbeeld voor ogen: een samenleving die gedomineerd wordt door vrouwen, waarin mannen tweederangsburgers zijn. De wereld op z’n kop, zeg maar. Daarbij gaan ze vrij gemakkelijk voorbij aan de hedendaagse wereld waarin elke man een beetje feminist zou moeten zijn – en zeker niet alleen in het Midden-Oosten. Wat deze mannen niet willen is duidelijk. Maar hoe dat te verenigen is met een veranderende realiteit blijft de vraag. Ook in Koeweit is de wereld in beweging. Mannen kunnen niet achterblijven.

Brigitte van de Pas studeerde geschiedenis en Midden-Oostenstudies in Leiden, Dundee en Istanbul. Ze liep stage bij de Nederlandse ambassade in Koeweit, en is tegenwoordig als onderzoeker verbonden aan een Duits marktonderzoeksbureau. Op haar blog The Life And Times Of A Dutchie Abroad schrijft zij over haar avonturen in Duitsland en daarbuiten.