‘Vier Seizoenen Damascus’ toont de beklemmende realiteit in Syrië – en de duivelse dilemma’s van hulpverleners
Al bijna tien jaar wordt Syrië verscheurd door oorlog, met alle humanitaire gevolgen van dien. Inspanningen van de internationale gemeenschap om het conflict te beëindigen hebben geen succes gehad en bovendien is het land al jaren zeer ontoegankelijk voor journalisten en humanitair medewerkers. Dit leidt tot enorme dilemma’s, zo beschrijft Fernande van Tets treffend in haar boek 'Vier Seizoenen in Damascus, Verslag van een land in Oorlog'.
Eén gevolg van die beperkte toegang is dat concrete informatie over gebeurtenissen binnen Syrië ons maar mondjesmaat bereikt. Het boek Vier Seizoenen in Damascus: Verslag van een Land in Oorlog, dat medio november uitkwam, geeft een zeldzaam inkijkje in het werk van humanitair medewerkers in Syrië.
Schrijfster Fernande van Tets vertrok in het voorjaar van 2018 naar het land om voor een jaar als communicatiemedewerker voor de UNRWA – het VN-orgaan dat verantwoordelijk is voor de vele Palestijnse vluchtelingen in het Midden-Oosten – aan de slag te gaan. Na enkele jaren als journaliste in Beiroet verslag te hebben gedaan van de Syrische burgeroorlog, nam zij deze baan aan in de hoop te kunnen bijdragen aan verbetering van de levensomstandigheden van de Syrische bevolking.
In het boek tekent zij haar ervaringen in Syrië als VN-medewerker tussen 2018 en 2019 op en bespreekt zij de vrijwel onoplosbare dilemma’s waarmee de VN en haar medewerkers in het land geconfronteerd worden.
De kracht van het boek Vier Seizoenen in Damascus zit vooral in het feit dat Van Tets op zeer toegankelijke wijze inzage biedt in de situatie in Syrië gedurende de afgelopen jaren en in de pogingen van de internationale gemeenschap om hulp te bieden. Hoewel de auteur naar Damascus toog om vanuit haar functie hulp te bieden aan Palestijnse Syriërs, beschrijft zij vooral hoe het werk van de VN gefrustreerd wordt door het regime van Bashar al-Assad.
De VN kan alleen opereren in het land met goedkeuring van Assad. Om hulp te bieden aan bevolking in nood, moet de organisatie het regime telkens weer om toestemming verzoeken. Deze verzoeken blijven echter veel te vaak onbeantwoord (volgens Van Tets in zeker de helft van de gevallen) en bovendien gebruikt de regering noodhulp zelfs als drukmiddel voor Syriërs in bezette gebieden.
Alleen na totale overgave aan het regime worden hulpgoederen en hulpverleners een gebied binnengelaten. Elke keer dat Van Tets Damascus verliet om andere steden te bezoeken, werden zij en haar collega’s scherp in de gaten gehouden en al dan niet vergezeld door een gezant van de overheid. Vrijuit praten met de bevolking was tijdens zulke bezoeken vrijwel onmogelijk, een kritisch verhaal van een burger over het regime aanhoren ronduit gevaarlijk voor de persoon in kwestie.
De Syrische politiestaat werd al lang voor de oorlog gecreëerd, onder het bewind van Hafez al-Assad (de vader van Bashar). Van Tets laat zien hoe diep de huidige samenleving doordrongen is van angst en benauwdheid over het feit dat je er altijd vanuit moet gaan dat je wordt afgeluisterd.
De passages waarin de auteur uitweidt over de constant aanwezige dreiging zijn ronduit Orwelliaans. Mensen die zonder duidelijke reden of waarschuwing verdwijnen en niet meer terugkeren, een plotselinge geur van ontlasting op straat die wijst op de nabijheid van een geheime politieke gevangenis, het feit dat Van Tets gedurende haar jaar in Damascus niets telefonisch prijs durft te geven aan familie en vrienden over de situatie, uit angst haar visum kwijt te raken.
Deze verhalen worden alleen nog maar bevestigd door een item dat recentelijk in het nieuws was: Assads handlangers zouden zelfs in Nederland actieve Syrische Nederlanders intimideren. Nu Assad de oorlog feitelijk gewonnen heeft, is er bovendien van ‘oorlog’ in Syrië geen sprake meer, maar wordt er alleen nog gerefereerd aan ‘de crisis’. Dat deze zogenaamde crisis aan miljoenen Syriërs familieleden, vrienden, gezondheid, huizen en inkomsten kwijtraakten, wordt verzwegen, terwijl een kleine nieuwe elite – trouw aan het regime – zich verrijkt aan het conflict.
Vier Seizoenen in Damascus is geschreven voor een Nederlands publiek. De schrijfster maakt zich zorgen over stemmen die aansturen op het idee dat Nederlandse Syriërs ondertussen weer terug zouden kunnen naar hun thuisland. Deze uitspraken werden gedaan naar aanleiding van Bashar al-Assads eigen bewering dat het veilig is voor Syriërs in het buitenland om terug te keren. Door inzicht te geven in de huidige situatie, wil Van Tets duidelijk maken dat terugkeer onmogelijk is voor nagenoeg alle in Nederland woonachtige Syriërs en dat dat hoogstwaarschijnlijk zo blijft.
Een belangrijke boodschap, die Nederland moet horen.
Hiermee blijft echter een ander publiek onaangesproken. Welke boodschap moeten de Verenigde Naties (en de internationale humanitaire gemeenschap als geheel) uit dit boek destilleren? Het is algemeen bekend dat de VN grote steken heeft laten vallen in de casus Syrië, maar Vier Seizoenen in Damascus biedt ook inzicht in dagelijkse problemen en dilemma’s waar de VN mee te maken krijgt in het land. Kies je voor integriteit en riskeer je het land uitgezet te worden door het regime? Of pas je je aan de eisen van een mensenrechtenschender, om zo toch nog iets te kunnen doen voor mensen in nood? Dit dilemma kwelt humanitaire medewerkers in Syrië, een dilemma waar geen bevredigend antwoord op is te vinden. Wel mag het duidelijk zijn dat er grove fouten zijn gemaakt in de respons op de Syrische burgeroorlog.
Voor Van Tets wordt het werk in Syrië uiteindelijk teveel. De houdgreep waarin Bashar al-Assad de humanitaire gemeenschap houdt, leidt tot een situatie waarin een hulpverlener nauwelijks haar werk kan doen. De VN geeft volgens Van Tets geen enkel tegengas en is overgeleverd aan de grillen van het regime. De auteur heeft het over een uitzichtloze situatie als ik haar kort na de publicatie van haar boek spreek. Nadat zij het land in 2019 verliet , is de situatie alleen nog maar schrijnender geworden, zegt ze. Ze zou het graag anders zien, maar heeft helaas weinig hoop voor verandering in de nabije toekomst.
Deel dit bericht via
Recente reacties