Stad van Twee Lentes: een inkijkje in de wederopbouw van Mosul na IS

Door Esther Schoorel / 21 april 2019 / Artikelen, Irak, Mens en maatschappij, Politiek

Een knalroze jas steekt af tegen een grauw straatbeeld. Een stoffige weg, ruïnes van huizen en gebouwen aan weerszijden van de straat. Een straat die uitgestorven is op twee figuren na: een meisje in een roze jas, Ala, en haar vader. Hand in hand, vingers innig verstrengeld, lopen ze door het puin van hun stad, Mosul. Ze spreken met elkaar over Ala’s droom, een mooie tuin bij hun huis vol met bloemen, tomaten en misschien zelfs een granaatappel- of een perzikenboom.

Ala, tien jaar oud, is het stralende lichtpunt van de documentaire “Stad van Twee Lentes”, 22 april om 21:00 uur bij BNNVara op NPO2 wordt uitgezonden. Ze staat, volgens makers Frederick Mansell en Laurens Samsom symbool voor de veerkracht van de Irakese bevolking. De film geeft een bijzonder inkijkje in het Irak van na Islamitische Staat. Nu Mosul bevrijd is, kunnen de burgers die het gebied zijn ontvlucht  langzamerhand terugkeren en wordt er gewerkt aan wederopbouw. Te midden van het voortdurende gezoem van de metaaldetectoren, die speuren naar de nog steeds wijdverspreide explosieven, worden er nieuwe verkeerslichten opgehangen, gaan kinderen weer naar school en zijn ouders naarstig op zoek naar werk.

Naast Ala en haar familie, volgden de makers ook Lise Grande, vertegenwoordiger van de Verenigde Naties, en  Jan Waltmans, de Nederlandse ambassadeur in Irak. We zien bijvoorbeeld hoe Grande zich buigt over de vraag hoe burgers op een veilige manier Mosul weer in kunnen en Waltmans wordt gevolgd tijdens een bijeenkomst met studenten van de universiteit van Mosul. Tegelijkertijd wordt duidelijk hoe hun bezigheden afsteken tegen het leven van de gewone Irakees. Waltmans snijdt tijdens een politieke bijeenkomst een extra groot stuk taart aan, terwijl de familie van Ala droog brood eet in een huis met meubels noch elektriciteit. Ook de comfortabele huizen van de diplomaten staan in schril contrast met het leven van de familie, die overweegt de eigen matrassen te verkopen om het levensonderhoud te kunnen blijven voorzien.

Hiermee leveren de makers impliciet toch best stevige kritiek op de rol van de internationale gemeenschap in Irak – al zal niet iedere kijker zal deze onderliggende boodschap waarschijnlijk oppikken. Enige achtergrondkennis van de desastreuze effecten van Westerse bemoeienis met Irak is nodig om de kritiek in perspectief te plaatsen. De mooie belofte van de Amerikaanse VN-vertegenwoordigster Grande om zevenhonderd miljoen dollar te steken in de wederopbouw van Irak krijgt een vieze bijsmaak wanneer men bedenkt dat de verwoesting van het land grotendeels het gevolg is van Amerikaanse bombardementen in de jaren negentig, de voortdurende sancties van de VN in dezelfde periode en uiteraard de Amerikaanse inval van 2003. We zouden zelfs terug kunnen grijpen op 1916, toen de Britten Bagdad veroverden op de Ottomanen. Toen al beloofde een Westerse macht het volk te bevrijden van zijn onderdrukkers.

Met dit in gedachten is ook het einde van deze documentaire veelzeggend. Waltmans vertrekt naar Beiroet voor zijn volgende diplomatieke betrekking. Grande stapt op het vliegtuig naar Jemen om weer een ander conflict in het Midden-Oosten aan te pakken. In Mosul gaat het leven voor de gewone Irakees verder. Ala en haar vader kopen de eerste planten voor hun tuin en de groene stekjes beginnen voorzichtig te groeien in een voor de rest dor landschap.

Stad van Twee Lentes wordt uitgezonden op 22 april om 21:00 uur bij BNNVara op NPO2

Esther Schoorel is cultureel antropoloog en gespecialiseerd in het Midden-Oosten. Als docent en onderzoeker zet ze mensen op kritische wijze aan het denken over hedendaagse ontwikkelingen in de regio.