Smeuïg artikel doet geen recht aan Jemenitische vrouwen

Door Marina de Regt / 1 februari 2019 / Artikelen, Jemen, Mens en maatschappij, Vrouwen

Een sensationeel verhaal in De Volkskrant over onderdrukte Jemenitische vrouwen doet het goed aan de borreltafel. Maar het houdt ook een eenzijdig beeld in stand, vindt antropoloog Marina de Regt.

In Volkskrant Magazine van zaterdag 26 januari 2019 doet journaliste Ana van Es verslag van haar bezoek aan Jemen. De Midden-Oostencorrespondente valt van de ene verbazing in de andere: alle stereotypen over man-vrouwverhoudingen in de Arabische wereld worden volgens haar in Jemen bevestigd. Vrouwen moeten zich zwaar sluieren, ze moeten zich onzichtbaar maken, ze worden continu lastiggevallen door mannen, ze worden gedwongen jong te trouwen, ze kunnen niet buitenshuis werken, als ze werken wordt hun geld afgepakt door hun mannen en ze hebben geen enkele politieke invloed. Op ironische wijze doet ze verslag van haar ervaringen, en dat levert een smeuïg verhaal op dat het goed doet aan de borreltafel. Maar wat is de toegevoegde waarde van dit verhaal? En waarop zijn haar conclusies gebaseerd?

Van Es is hoogstens een paar weken in Jemen geweest – voor een langere periode krijgen buitenlandse journalisten geen visum. De strijdende partijen laten liever geen pottenkijkers toe en slechts enkelingen slagen erin een visum te bemachtigen. Van Es reist mee met een legereenheid die (zoals vrijwel overal ter wereld) alleen maar uit mannen bestaat. Ze komt in gevaarlijke situaties terecht en voelt zich logischerwijs onveilig. Maar wanneer ze Jemen beter had gekend, had ze van tevoren al kunnen bedenken dat ze grote risico’s nam, en had ze de situatie beter kunnen inschatten. De Britse oorlogsjournaliste Iona Craig komt al jaren in Jemen en weet precies waaraan ze begint wanneer ze het veld in gaat. Deze achtergrondkennis is niet alleen onmisbaar tijdens het maken van de reis, maar behoedt journalisten ook voor het schrijven van oppervlakkige stukken. Het is duidelijk dat Van Es deze kennis ontbeert.

Van Es trekt conclusies over vrouw-zijn in Jemen op basis van de uitzonderlijke situatie waarin ze zich in Mokka (een stadje middenin in het oorlogsgebied) bevond. Daarnaast heeft ze een aantal Jemenitische vrouwen gesproken. Deze vrouwen hebben betaald werk, leiden andere vrouwen op, en zijn betrokken bij pogingen vrede te bewerkstelligen. Toch zakt haar de moed in de schoenen als ze hoort welke obstakels vrouwen tegenkomen. Ja, Jemen is geen gemakkelijk land voor vrouwen, zeker niet op het eerste gezicht. Maar wie langere tijd in Jemen doorbrengt, zal een heel ander beeld van Jemenitische vrouwen krijgen dan de eerder genoemde stereotypes. Ik heb jarenlang in Jemen gewoond en gewerkt, en raakte al snel onder de indruk van de energie, veerkracht en humor van Jemenitische vrouwen. Ik zag liefdevolle huwelijken, ontmoette mannen die voor hun kinderen zorgen, en vrouwen die hun inkomen zelf besteden.

© Thana Faroq (www.thanafaroq.com)

De oorlog heeft genderrelaties verder onder druk gezet. De humanitaire situatie, het voortdurende geweld, de economische crisis en het toegenomen extremisme hebben grote invloed op de man-vrouwverhoudingen in Jemen. Maar ondanks de oorlog blijven Jemenitische vrouwen zich inzetten voor hun familie, hun gemeenschap en hun land. Ze proberen op allerlei manieren hun kinderen in leven te houden, werken buitenshuis omdat hun mannen er niet meer zijn, zetten lokale organisaties op om humanitaire hulp te verlenen, en oefenen druk uit op de VN-gezant om mee te mogen praten tijdens de vredesbesprekingen.

Jemenitische vrouwen zijn allesbehalve passieve slachtoffers — zie bijvoorbeeld de verhalen van vrouwen in het Jemen-themanummer van het tijdschrift Gender en Duurzame Vrede). In plaats van de kracht van Jemenitische vrouwen te laten zien die ondanks ongelijke genderrelaties proberen de situatie in hun land te veranderen, gebruikt Van Es haar ervaringen om een sensationeel verhaal te schrijven. Zo draagt ze bij aan het onbegrip over een land dat schreeuwt om positieve aandacht.

Dit artikel verscheen eerder bij Standplaats Wereld, een weblog van antropologen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Marina de Regt is antropoloog en universitair docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze is als expert verbonden aan het Grote Midden Oosten Platform.