Sjorren aan een muurvast stelsel – deze Libanezen doen het
Onlangs was ik voor werk in Libanon, na een afwezigheid van ruim tien jaar. Op het eerste gezicht was er wel wat veranderd, er was van alles gerenoveerd en bijgebouwd. Maar één ding – de politiek – leek nog hetzelfde. Hetzelfde in zijn onnavolgbaarheid voor buitenstaanders, wel te verstaan.
De correspondent voor Der Spiegel in Beiroet krijgt zijn stukken over Libanese politiek niet geplaatst. ‘De redactie vindt het allemaal te ingewikkeld voor onze lezers,’ zegt hij.
Het is dan ook alleen in hoofdlijnen simpel: in Libanon wordt politiek volledig bepaald door de balans tussen religieuze bevolkingsgroepen. Elke groep heeft een leider die meestal al decennia aan de macht is. Deze godfathers, zoals een lokale intellectueel hen noemt, hebben oorlogen en aanslagen overleefd. Ze hebben zelf gevochten en opdracht gegeven tot aanslagen. Ze sluiten allianties en vormen coalities, en verbreken die weer om over te stappen naar wie eerder de tegenstander was. Al naar gelang het hun eigen positie ten goede komt.
Niet te doorgronden voor buitenstaanders, uitermate frustrerend voor Libanezen die verlangen naar democratie. Het verzuilde politieke systeem is namelijk diep geworteld in alle sectoren van de samenleving. In een Hezbollah-gebied heb je Hezbollah nodig om aan een baan te komen. Als je een bouwvergunning wilt regelen in een Soennitische wijk klop je aan bij de Future Movement van premier Hariri. De overheid is verzwakt door alle sektarische politiek en door cliëntelisme, men voelt zich meer beschermd door eigen politieke connecties dan door de politie.
De ‘godfathers’ sluiten allianties en vormen coalities, en verbreken die weer om over te stappen naar wie eerder de tegenstander was
Een Libanese vrouw illustreert wat dat betekent aan de hand van een incident: ‘Toen ik laatst op de snelweg een aanrijding had met een andere auto, ontstond er een conflict met die bestuurder. Mijn eerste gedachte was: Wie van de politieke leiders in dit gebied ken ik, wie kan ik bellen om hulp als deze ruzie uit de hand loopt?’ Verzuiling vind je terug in het onderwijs, in de economie, in de media, in de veiligheidssector, in het hele Libanese leven. Er zijn maar weinig burgers niet afhankelijk van hun groep en hun leider.
In de afgelopen jaren zijn er meerdere politieke organisaties ontstaan die zich afzetten tegen de sektarische indeling van het land. De bekendste is Beirut Madinati (Beirut is mijn stad), voortgekomen uit de beweging die in mei dit jaar meedeed aan de gemeenteraadsverkiezingen. Beirut Madinati had een kieslijst met kandidaten uit alle religieuze groeperingen, evenveel mannen als vrouwen. Hun programma was gericht op lokaal bestuur dat het leven van burgers in de stad echt ten goede zou komen. Ook in andere steden ontstonden Madinati-groepen en het lukte hen veel kiezers te mobiliseren. Het waren er niet genoeg om de zittende partijen met hun professionele organisatie en ruime toevoer aan fondsen uit het zadel te krijgen. Ze waren zich wel een hoedje geschrokken en vroegen zich af of ze misschien wat meer aansluiting moesten zoeken bij de burgers.
Het relatieve succes van de nieuwkomers leidde even tot een gevoel van euforie en verwachting onder de activisten: hervormingen waren misschien toch mogelijk. Dat gevoel is weggeëbd. De nieuwe president en de recent gevormde regering zijn allemaal heel erg van de oude garde. Ook de toenemende macht van Hezbollah, nu de machtsbalans in de regio verschuift richting Iran en Assad, zijn niet bemoedigend voor de mensen die hervormingen willen.
En toch gaan ze onverstoorbaar door. Beirut Madinati heeft in de afgelopen maanden gewerkt aan een institutionalisering van de beweging. In het architectenkantoor waar het bestuur vaak bijeenkomt vertelt bestuurslid André Sleiman: ‘We hebben een alternatieve gemeenteraad gevormd en volgen het lokale bestuur op de voet. We willen niet alleen meer transparantie van de bestuurders, we willen ook invloed uitoefenen op besluitvorming.’
Ook de andere Madinati-groepen buiten Beiroet zijn nog actief, net als diverse andere nieuwe politieke burgerbewegingen. Ze verschillen van de You Stink-beweging die in 2015 de gemoederen bezighield. You Stink was een breed gedragen protestcampagne tegen de vuilniscrisis in het land. Het wanbestuur rond de vuilverwerking symboliseerde het totale gebrek aan belangstelling van politici om dienstbaar te zijn aan burgers, en die waren dat zat. You Stink bleek echter niet veel meer te doen dan kritiek leveren. Initiators en achterban trokken zich terug of richtten hun aandacht op meer constructieve projecten.
De jonge activisten worden soms afgedaan als elitair. Ze zouden ver afstaan van gewone mensen, niet snappen hoe stug en taai de sektarische mechanismen zijn, hoe arm en afhankelijk de bevolking is. Het gaat inderdaad om hoogopgeleiden, advocaten, architecten, ontwerpers, maar hun gedrevenheid maakt indruk. Tijdens een autorit door dikke mist, in het donker allerlei bergpassen overstekend op weg naar een focusgroep met politieke activisten en politieke partijen, vertelt de jonge vrouw die ons begeleidt: ‘Toen mijn Amerikaanse studievisum plotseling en zonder enige uitleg werd geannuleerd was dat voor mij heel vernederend. Ik besloot toen om me helemaal te gaan inzetten voor mijn land.’ Ze traint nu politici en activisten, en voert campagnes voor meer toegang tot openbare ruimtes in steden.
De activisten zijn zich ervan bewust dat hun inzet niet zal leiden tot revolutie, maar dat veranderingen heel geleidelijk zullen gaan. Hun strategieën zijn gericht op de lange termijn. De nieuwe lokale partijen bereiden zich voor op de volgende gemeenteraadsverkiezingen en die zijn pas in 2022. ‘We gaan ons best doen om te wortelen in alle wijken,’ vertelt Maya Saikali, ook bestuurslid van Beirut Madinati. ‘We moeten leren fondsen werven,’ zegt Rawan Yaghi van Baalbek Madinati, ‘om op te kunnen tegen de zittende macht.’
Ze lijken een lange adem te hebben.
Deel dit bericht via
Recente reacties