Roman over het lawaai van de dictatuur en de zoektocht naar ‘stilte’
Arabische romans over leven in een dictatuur, daar zijn er meer van. Een aantal hele goeie schrijvers heeft mij als lezer steeds op een andere manier laten voelen wat dictatuur betekent. In “Het Comité” (Al-ladjna) van Sonallah Ibrahim is er de absurditeit: in zijn persoonlijke worsteling met het systeem lijkt de hoofdpersoon geïsoleerd van het dagelijks leven. “In the country of men” van Hisham Matar, geschreven vanuit het perspectief van een kind, is er het gewelddadige en onbegrijpelijke. In het bekende “Het Yacoubian” (‘Imarat Yaʻqubiyan) van Alaa Al Aswani, dat verhaalt over de bewoners van een gebouw in Caïro, voel ik de gevolgen van dictatuur en corruptie voor relaties tussen mensen en voor een gemeenschap.Dit jaar verscheen de Nederlandse vertaling van een ander prachtig boek: “Een dag van stilte en lawaai” (Al-samt wal-sakhb), van de Syrische schrijver Nihad Siries.
Net als in de eerder genoemde romans gaat Siries’ boek over geweld tegen burgers en het monddood maken van mensen met een mening. En net als in “Het Comité” draait het in “Een dag van stilte en lawaai” om één persoon, een schrijver, die zijn aanvaringen met het systeem beschrijft. Hoewel er evenzeer een spanningsboog is, een verhaal waarvan je wilt weten hoe het afloopt, is dit boek een universelere, ‘puurdere’ beschrijving van dictatuur dan de anderen. In “Een dag van stilte en lawaai” beleven we met hoofdpersoon Fathi één dramatische en bizarre dag. We volgen zijn gedachten terwijl hij mijmert over de relatie tussen het volk en de Leider (structureel met hoofdletter geschreven). Het doet geregeld denken aan beelden van de ultieme dictatuur: Noord Korea.
Mensen houd je volgens Fathi onder de duim door het individu uit te schakelen en het volk tot massa om te vormen en toe te spreken. Massa en Leider hebben elkaar nodig. Hoe claustrofobisch en onveilig die massa is wordt duidelijk tijdens de enorme demonstratie waarin het volk gedwongen meeloopt. Er wordt gevochten, geschoten, flauwgevallen, er vallen doden.
Maar Fathi weigert op te gaan in de massa en zijn individualiteit te verliezen. Hij kan niet dom zijn onder de dommen, zoals zijn zus doet om te overleven. Massa en onderdrukking associeert hij met lawaai. Hij lijdt onder dat lawaai, en onder het oververhitte systeem dat liefde voor de Leider verplicht stelt. Hij zoekt constant naar koelte, naar stilte. Die vindt hij bij zijn geliefde en in een gevangeniscel. Op die ene dag maakt hij het allemaal mee, totdat hij voor een verschrikkelijk dilemma wordt geplaatst, dat zelfs deze schrijver uit balans brengt, een schrijver die nergens bang voor is en het systeem uitlacht.
In een interview met Jadaliyya (23 augustus 2012) zei Siries over zijn werk dat hij op een bescheiden manier heeft bijgedragen aan het voorbereiden van de roep om hervormingen. “Een dag van stilte en lawaai (verschenen in 2004 in Beiroet) … observeert het fenomeen van dictatuur. Ik diagnosticeerde het en onderzocht waar het vandaan kwam. Ik zette de dictator voor gek, om bij te dragen aan het neerhalen van zijn halo van verering, en om hém daarna omver te halen.”
Nihad Siries werd geboren in 1950 in Aleppo. Naast zijn werk als ingenieur schreef hij romans, toneelstukken en televisieseries. In 2011 ontvluchtte hij zijn vaderland omdat de Syrische regering hem als tegenstander onder druk zette. Hij verbleef eerst in Caïro, totdat hem en andere Syriërs daar in 2013 de toegang werd ontzegd. Siries woont op dit moment in Berlijn.
Een dag van stilte en lawaai, Nihad Siries, 2014 Uitgeverij Van Gennep
Deel dit bericht via
Recente reacties