Souad Ayari, (c)Xander Stockmans
Rechten en vrijheden in de Tunesische grondwet: maken salafisten zich op voor de volgende veldslag?
Het is op internationale vrouwendag passend eraan te herinneren dat Tunesië sinds kort een Grondwet kent die vrouwen volledige gelijke rechten garandeert. Met deze constitutie, die een doorbrak betekent voor de erkenning van grondrechten in het Midden-Oosten, loopt het kleine land andermaal voorop, nadat het drie jaar geleden al de hele 'Arabische lente' had aangestoken.
De euforie doet zelfs denken aan de taferelen waarvan ikzelf getuige was bij de allereerste democratische verkiezingen in het land, in oktober 2011. Toen al was de polarisatie tussen islamisten en seculieren voelbaar, maar gelukkig bleven beiden betrokken in het politieke proces.
Er is één partij die iedereen vergeet en die niet in het proces werd betrokken, en dat ook helemaal niet wilde: Ansar Sharia, de salafistische beweging. Zij verliest een veldslag, maar niet de oorlog.
Rechten en vrijheden
De euforie over de Tunesische grondwet is terecht. De tekst kan gerust naast de Belgische Grondwet liggen en schept een kader dat van Tunesië een democratischer land kan maken dan vele Westerse landen. Maar alleen als het echte werk nu begint: de grondwettelijk gegarandeerde vrijheden effectief realiseren. In deze kritische analyse van Amnesty International wordt dit perfect geïllustreerd. Het recht op vrije meningsuiting, vrijheid van godsdienst, recht op een eerlijk proces, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, vrijheid van vereniging, gelijkheid man-vrouw, sociale en economische rechten: al deze rechten worden gewaarborgd in de Grondwet, maar werden de afgelopen jaren duchtig geschonden in Tunesië.
•Veiligheidsdiensten en disproportioneel geweld
•Geen rekenschap voor schendingen
•Vrijheid van meningsuiting in de verdrukking door conservatieve moraal
•Minder rechten voor vrouwen en homo’s door bepaalde opvattingen over seksuele identiteit
•Trage economische heropleving, onderdrukking van sociaal protest
•Problemen met extreme islamisten
Hieronder een inspirerende praatcirkel met Tunesische meisjes over de basisrechten die twee jaar na dit gesprek in hun Grondwet zijn opgenomen
https://www.youtube.com/watch?v=0JIppMRC7Uk&feature=youtu.be
Economische wanhoop
De nieuwe Tunesische Grondwet garandeert sociale en economische rechten, maar er moet nog veel gebeuren om het vertrouwen van de burgers terug te winnen. We trokken naar Tadhamon, één van de meest verwaarloosde wijken van de hoofdstad Tunis. Armoede is er overal aanwezig, de staat afwezig.
Souad Ayari was één van de moedigste vrouwen die we ooit ontmoetten. ‘Nu komen ze met mooie beloften, maar zodra ze de macht grijpen hoor je niets meer van hen’, zei ze toen over de verkiezingen. Zal de Grondwet voor haar ook niet meer worden dan een mooie belofte?
Zouden de Tunesische jongeren uit deze fotoreportage ook euforisch zijn over de nieuwe Grondwet? Honderdduizenden jongeren uit verwaarloosde regio’s willen nu een beter leven en niet morgen. Zij groeien op in uitzichtloosheid en liggen niet wakker van een Grondwet.
Toch schept de Grondwet een kader dat op termijn beterschap kan brengen, bijvoorbeeld via het recht van werknemers om op te komen voor hun belangen, zonder vrees voor onderdrukking. De laatste jaren beantwoordde de Tunesische politie vakbondsprotesten met buitensporig geweld. Militanten werden ervan beschuldigd ‘mensen op te ruien om deel te nemen aan stakingen’.
In een revolutionaire overgangsperiode zijn stakingen soms funest voor economische stabiliteit, maar dan moet de overheid wél voorrang geven aan de ontwikkeling van de verwaarloosde regio’s, waar de jeugdwerkloosheid soms oploopt tot 40%.
Inclusief proces
Het belang van deze Grondwet kan niet worden onderschat. Het was ook in Tunesië een lang en moeizaam proces, maar geen van de grote krachten in het land is erin geslaagd om heel het proces en de inhoud ervan te kapen.
Een heel verschil met Egypte, waar het tergende grondwetgevende proces twee keer werd overgedaan: één keer door de Moslimbroeders, één keer door de militaire machthebbers; en in beide gevallen probeerden deze grote krachten de grondwet en dus het land naar hun hand te zetten.
De Tunesische verzoening bewijst dat veel Egyptenaren het bij het verkeerde eind hebben als ze beweren dat ‘hun’ generaal Sisi, die de Moslimbroeders marginaliseert en vervolgt, aan het hoofd staat van het revolutionaire proces.
In Tunesië gebeurt de transitie mét de islamisten, en niet door de islamisten te vervolgen en demoniseren. Daardoor zal Tunesië eerder stabiliteit bereiken dan Egypte, want een grote politieke kracht als de islamisten kun je maar beter binnen en niet buiten het politieke proces houden. Bewijs: de jihadisten worden in Egypte sterker en zijn er dus meer terroristische aanslagen; in Tunesië hebben zij minder invloed.
Maar dat wil niet zeggen dat ze in Tunesië niet bestaan. Integendeel.
Salafisten staan klaar
Een veelzeggende reactie van een salafist op de facebook-pagina Tussen Vrijheid en Geluk:
‘Het probleem is dat Ennahda heeft afgedaan bij de bevolking en dat het Salafisme hun leden heeft overgenomen. Jongeren hebben hun vertrouwen in die partij verloren. Het is geen islamitische partij. Het spel moet nog beginnen. Zodra Ennahda en de salafisten hun handen ineenslaan tegen de extreme secularisten en het parlement overnemen na de volgende verkiezingen, komt er weer een staatsgreep.’
‘Het salafistische Ansar Sharia begon net na het verdrijven van Ben Ali deze jongeren in de maatschappij te integreren. Een ongekend islamitisch sociaal weefsel werd opgericht en wierp zijn vruchten onmiddellijk af. Maar de organisatie werd als een terreurbeweging bestempeld en haar activiteiten werden verboden.’
Ik was in 2011, 2012 en 2013 diverse keren in Sidi Bouzid, Gafsa, Zarzis, Kasserine, Jebeniana, Sfax,… en sprak daar met vele jongeren, maar ik heb niets gehoord van Ansar Sharia en hun sociaal netwerk. Als ik zou teruggaan, op welke plaatsen zou ik dat islamitisch sociaal weefsel vinden? En wat doen ze concreet?
Hulpgoederen zijn inderdaad belangrijk om de eerste noden te lenigen. Kan ik ergens lezen wat de voorstellen van Ansar Sharia zijn om voor werkgelegenheid te zorgen, zodat mensen geen hulp meer nodig hebben, maar zichzelf kunnen bedruipen? Die jongens en families van in de fotoreportage hebben nu werk nodig. Toen ik bij ze zat, zagen ze hun situatie als verstikkend. De jongens droomden er allemaal van om naar Europa te gaan “omdat daar werk is”. Ze konden niet wachten op de revolutie tegen het Westerse kolonialisme. Ansar Sharia moet toch voorstellen hebben om voor hen werkgelegenheid te genereren? Welke oplossingen stellen zij voor?
‘Wat met geweld werd afgenomen, zal met geweld worden hersteld. Ansar Sharia is bezig het volk te militariseren. Weldra barst de bom en is het definitief gedaan met overzeese ideologieën. Vergeet niet dat islam gedurende 1400 jaar heeft geregeerd en dat secularisme een buitenlands systeem is dat ons door de westerse kolonisatie is opgelegd. Secularisme is al honderd jaar aan de macht in de Arabische wereld, maar het heeft niks verwezenlijkt voor de bevolking, behalve dan ondergrondse gevangenissen en martelkamers.’
https://www.youtube.com/watch?v=_DU8Q-SE4HI&feature=youtu.be
De jongen links in beeld is inderdaad gemilitariseerd, maar niet bij Ansar Sharia, wel bij de Tunesische grenspolitie. De jongen rechts, Ayman, was zo wanhopig dat hij misschien wel bij Ansar Sharia zou gaan om ergens bij te horen. Maar toen ik een jaar geleden bij hem was in zijn wijk in Kasserine, was hij tegen de salafisten. Hij wilde niet dat ik naar zijn verwaarloosde wijk ging omdat er gewapende salafisten waren en hij wilde me beschermen. Ik zei: ik wil toch gaan, dus heeft hij me bij zijn gezin thuis uitgenodigd. Toen zag ik dat ze in een sloppenwijk leefden, in armoede. Zijn ouders waren heel bezorgd over hem en voelden dat hij op elk moment ‘iets gek en wanhopig’ zou kunnen doen. Het leek wel of die jongen op zoek was naar ‘een’ paradijs, en dat kon Europa/Lambadusa zijn (maar dat mislukte) of het paradijs van de jihad bij de salafi’s. Maar hij was dus tegen die laatsten.
‘Niet iedereen hoeft het eens te zijn met de salafisten, net zoals niet iedereen het eens is met de seculieren. Maar steeds meer mensen zien in de salafisten de oplossing voor hun leed. Zeker na de staatsgreep in Egypte. Democratie heeft afgedaan. Salafisme kent in de Arabische wereld en daarbuiten een ongekende opmars nadat Morsi in Egypte werd afgezet. Op een dag zal de bom barsten en dan zal de revolutie niet meer kunnen worden gekaapt door de seculiere slaven van het Westen.’
‘De seculieren zeggen wel dat het secularisme gelijkheid biedt voor iedereen, maar in het westen hebben ze kunnen ervaren dat secularisme en democratie vooral de rijken dienen. Het secularisme wordt de Arabische bevolking opgedrongen door een verwesterde minderheid en zal jongeren nooit kansen kunnen bieden. Je kunt de seculiere grondwet niet aanduiden als de leidraad voor verbetering, want in de Arabische wereld zien we islam als leidraad en niet een geïmporteerde ideologie die de wereld niets dan leed en terreur heeft gebracht. In Tunesië is het een kwestie van tijd eer er een werkelijk rechtvaardige Islamitische staat wordt opgericht.’
Islam
Toch beslecht de Tunesische Grondwet voorlopig het debat over de rol van de islam in de samenleving. En de tekst respecteert de diversiteit aan opinies die wij in Tunesië vonden, zoals beschreven in dit artikel.
•Een islamistische politicus: “Of wij de sharia willen invoeren? Ik ben filosoof, onze religie nodigt ons uit de rede te gebruiken. Voor elk standpunt willen wij redelijke argumenten aandragen. Wij zijn een politieke partij die religieuze waarden verdedigt op een democratische manier. Maar ik houd niet van intellectuelen die alles haten wat neigt naar religie.”
•Een salafist: “Het bestuur en de wetten in Tunesië moeten voortvloeien uit de Koran en de sharia. Zij kunnen niet worden aangepast aan de samenleving van vandaag, want het woord van God ligt vast.”
•Gelovige jongeren die de islamistische partij steunen: “Geluk is jezelf kunnen zijn en dat voelt als een bevrijding. We herontdekken onszelf als moslims. Wij hadden tot nu toe nooit de kans om ons te verdiepen in de islam door de seculiere dictatuur van Ben Ali.”
•Een gelovig, maar seculier meisje: “Ik bid 5 keer per dag, maar voor mij is geloof een persoonlijke kwestie. Ik hoop dat de islamisten de ruimte van anderen zullen respecteren en geloof respecteren als een persoonlijke band tussen mij en God.”
Deel dit bericht via
Recente reacties