Ongehoorden en Ongehoorzamen: Verhalen uit het Midden-Oosten

Door Esther Schoorel / 9 maart 2020 / Irak, Iran, Jongeren, Libanon, Palestina, Syrië

Audiocollectief Anomalie reisde drie maanden door Libanon, Iraaks Koerdistan en Iran om verhalen te verzamelen. In de podcastserie Ongehoorden en Ongehoorzamen: Verhalen uit het Midden-Oosten voeren makers Maartje en Simone ons mee naar het Midden-Oosten, en halen ze de persoonlijke verhalen van mensen daar dichtbij. Op 16 maart wordt de podcast op feestelijke wijze gelanceerd, in samenwerking met Het Grote Midden Oosten Platform.

Het afgelopen jaar hebben de twee vrouwen van Audiocollectief Anomalie hard gewerkt aan een podcastserie die nu goed en wel klaar is voor het grote publiek. In hun serie Ongehoorden en Ongehoorzamen beloven de makers vijf afleveringen, waarin vijf landen en vijf thema’s aan bod komen. Intieme verhalen, op poëtische wijze verteld en begeleid door moderne Arabische muziek, nemen de luisteraar mee naar Syrië, Libanon, Palestina, Irak en Iran. Op een woensdagmiddag spreek ik met ze af in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam en vertellen ze honderduit over hun ambities als podcastmakers, hun band met het Midden-Oosten en de bijzondere verhalen die ze verzamelden op hun reizen. 

Opiniemakers met een missie

Maartje en Simone zijn verhalenverzamelaars met een missie: een gat opvullen in de berichtgeving over het Midden-Oosten. Hoewel er veel over het Midden-Oosten wordt gesproken, krijgen we weinig stemmen uit de regio te horen. Bovendien is het nieuws vaak veel te eentonig. Thema’s als oorlog, terrorisme en religie worden keer op keer herhaald, terwijl er nog zoveel andersoortige verhalen te vertellen zijn over de regio.

Audiocollectief Anomalie stelt zich ten doel om meertonigheid aan te brengen in het debat, door mensen aan het woord te laten in wie de gemiddelde Nederlander zich kan herkennen. ‘Wij zijn jonge opiniemakers die geëngageerde content over het Midden-Oosten willen creëren,’ legt Maartje uit. ‘Daar is ruimte voor in Nederland, en wij willen dat gat opvullen.’

Op een creatieve wijze willen de makers mensen betrekken bij het Midden-Oosten. Deze aanpak past bij hen en definieert bovendien hun samenwerking en vriendschap. Maartje en Simone leerden elkaar kennen toen ze voor Pakhuis de Zwijger samenwerkten aan verscheidene storytellingprojecten over thema’s gerelateerd aan het Midden-Oosten. Ze bouwden beiden voort op een fascinatie die ze al in hun studententijd ontwikkelden; Simone tijdens een periode in Libanon en Maartje in Iran. Ongehoorden en Ongehoorzamen is het eerste project dat ze als Audiocollectief Anomalie naar buiten brengen.

Tegendraadse karakters

In Ongehoorden en Ongehoorzamen willen de makers je meenemen op reis. ‘We hopen dat je meegevoerd wordt. Dat jij op die straathoek staat met ons in Tripoli, dat je daarna met ons de bergen van Koerdistan bewandelt en dat je vervolgens ook een beetje ongemakkelijk met ons in een undergroundcafé in Iran zit’, aldus Maartje.

Vanuit deze oorden krijgt de luisteraar gewone mensen met indrukwekkende verhalen te horen. Mensen die over het algemeen ongehoord blijven. ‘Het zijn verhalen waarin je je als mens kunt verplaatsen, ook al zijn ze afkomstig uit een heel andere context.’

De makers zijn op zoek gegaan naar inspirerende verhalen. Verhalen van mensen die ongehoorzaam zijn aan de status quo van hun staat, familie of gemeenschap, of aan het beeld dat wij in Nederland hebben van mensen in deze regio. ‘Alle karakters zijn op hun eigen manier op zoek ] hoe zijn hun leven willen leven. Je leert via hun verhalen iets over de context van het land waarin zij leven’, leggen ze uit.

Ze geven het voorbeeld van een negentienjarige filosofiestudente in een Syrisch vluchtelingenkamp in Libanon. Ondanks de conservatieve omgeving waarin ze opgroeit, kiest zij ervoor haar passie na te jagen. Dat inspireerde Simone en Maartje. ‘Haar ongehoorzaamheid zit ook in het feit dat haar keuzes ongehoorzaam zijn aan ons beeld bij het leven in een vluchtelingenkamp. Daar waren wij precies naar op zoek.’

Verhalenverzamelaars

Een zoektocht van verhaal naar verhaal, met als uitgangspunt dat iedereen een bijzonder verhaal te vertellen heeft. Dat is hoe Simone en Maartje hun reis door het Midden-Oosten beschrijven. De mensen die in de podcast aan het woord komen zijn dan ook divers: van een oud-werknemer van de VN-Veiligheidsraad tot een tienermeisje in een vluchtelingenkamp. ‘De verhalen zijn allemaal even belangrijk en even interessant om naar te luisteren,’ zeggen de makers.

Of ze ook al iets willen prijsgeven van die verzamelde verhalen? Het verhaal van Azad, een Koerdisch-Iraanse jongen die via Irak naar Syrië reisde om daar humanitaire steun te bieden en als vertaler te werken, maakte diepe indruk op Simone en Maartje. Uit solidariteit met de Koerdische kwestie verliet hij zijn familie en goede baan en ging naar een van de meest heftige oorlogsgebieden ter wereld. Hoewel Azad een extreme keuze maakte, leerden Maartje en Simone hem door de gesprekken steeds beter kennen en kwamen ze erachter dat ze veel gemeen hebben met elkaar.

‘Er zijn ontzettend veel van dat soort mooie verhalen te vertellen over het Midden-Oosten, maar je moet er wel voor openstaan. Dat hebben wij gedaan. We hopen dat de luisteraar zich ook kan verhouden tot Azad.’

Stay human

Voor Simone was het meest bijzondere aan het project dat zoveel mensen die ze tegenkwamen hun persoonlijke verhalen met hen wilden delen, zelfs wanneer het gevaarlijke onderwerpen betrof. Milad, een Palestijn uit een vluchtelingenkamp in Libanon, is daar een mooi voorbeeld van. Zijn verhaal gaat over doorzettingsvermogen, daadkracht en gemeenschapsgevoel. ‘In zijn kamp vond in 2007 een oorlog plaats. Ondanks alle gevaren besloot hij in het kamp te blijven, omdat hij als verpleger zijn gemeenschap kon helpen’, vertelt Simone. ‘Op een gegeven moment werd hij gevraagd om te komen helpen bij een spoedbevalling. Toen hij aankwam bij het huis bleek dat de vrouw die moest bevallen hoorde bij de terroristische groepering die het kamp had geïnfiltreerd. Het was een beslissend moment waarin hij moest bepalen: ga ik deze mensen, die in feite mijn vijanden zijn, helpen, of niet? Hij besloot toen om dit wel te doen en heeft het kind ter wereld gebracht, vanuit zijn motto stay human.’

Maartje vult daarop aan: ‘Je beleeft het verhaal door zijn ogen en krijgt zo een heel ander beeld van hoe oorlog beleefd kan worden. Dit is volgens ons de kracht van verhalen.’ 

Intimiteit van podcasts

‘Het medium podcast past heel erg bij wat wij willen doen: persoonlijke verhalen dichtbij halen’, vinden de makers. ‘Wanneer je je oortjes in doet en je ogen dicht, is het bijna alsof je je daar bevindt. Alsof iemand echt tegen jou praat.’

Simone en Maartje hopen niet alleen mensen te bereiken die al geïnteresseerd zijn in het Midden-Oosten, maar ook een publiek dat weinig van het gebied weet. ‘Je kan het ook luisteren als je nog nooit in het Midden-Oosten bent geweest, of als je geen idee hebt of Libanon nu ten westen of ten oosten van Syrië ligt. Dat maakt allemaal niet uit, iedereen kan luisteren. Het is inhoudelijk, maar ook begrijpelijk. Door de kracht van de persoonlijke verhalen kan je ook als niet-kundige heel erg van deze podcast genieten.’

Lancering

Tijdens de feestelijke lancering op 16 maart in Pakhuis de Zwijger worden er fragmenten uit de podcast beluisterd, en wordt er genoten van Koerdische muziek en van verhalen van storytellers afkomstig uit het Midden-Oosten. De kracht van het delen van verhalen staat centraal tijdens de avond. Ook is er op de avond een expositie te bewonderen, met beelden die aansluiten bij de geluiden die Audiocollectief Anomalie heeft gevangen in Ongehoorden en Ongehoorzamen: Verhalen uit het Midden-Oosten.

Wil je bij de lancering zijn op 16 maart? Meld je dan nu aan! En luister nu alvast naar de teaser van de podcast.

 

Esther Schoorel is cultureel antropoloog en gespecialiseerd in het Midden-Oosten. Als docent en onderzoeker zet ze mensen op kritische wijze aan het denken over hedendaagse ontwikkelingen in de regio.