Buffelboeren in Irak die brodeloos zijn geworden vanwege extreme droogte.
Islamitische milieubeweging: een uitkomst?
Veel mensen in overwegend Islamitische landen voelen de gevolgen van klimaatverandering, maar ondernemen niet veel klimaatactie. Klimaatmaatregelen van buitenaf ervaren ze als opgedrongen en westerse klimaattaal slaat niet aan. Kan een ‘islamitische milieubeweging’, gebaseerd op Islamitische principes, een uitweg bieden?
Verandering is broodnodig. De verwachting is dat grote delen van het Midden-Oosten de komende decennia onleefbaar worden door extreme hitte of door overstromingen. In Irak worstelt zestig procent van de boeren met watertekorten en verminderde oogsten door droogte. Afghanistan heeft juist te maken met overstromingen. Het land verloor dit jaar 130 mensen aan ongebruikelijke hoeveelheden regen. Veel landen in de regio krijgen te maken met tekorten aan schoon drinkwater en voedsel.
De regio zucht onder de gevolgen van klimaatverandering, maar veel mensen zien geen verband tussen eigen acties en klimaatverandering, aldus antropologe Hanane Benaddi, onderzoekster naar de rol van religie bij de aanpak van klimaatverandering. Volgens haar leggen veel islamitische landen zichzelf niet graag westerse concepten van milieubehoud op, en hebben moeite toe te geven aan de druk van landen die al geïndustrialiseerd zijn. Het zijn de historisch opgebouwde emissies van die industrialisatie waar andere landen last van hebben.
Groene Islam
Het gebruik van islamitische principes om een dialoog te beginnen onder moslims kan uitkomst bieden. Nouhad Awwad is campaigner bij Ummah for Earth, een samenwerkingsverband met als doel klimaatverandering tegen te gaan met een aanpak gebaseerd op het Islamitische geloof. Zij benadrukt dat bewust omgaan met je omgeving goed past bij Islamitische waarden. Als voorbeeld citeert Nouhad de profeet Mohammed: “Verspil geen water ook al woon je naast een rivier”. In de koran staan ongeveer 200 verzen over het milieu, bijvoorbeeld “de schepping van de hemel en de aarde groter is dan de schepping van de mens”.
“Verspil geen water ook al woon je naast een rivier”
Ummah for Earth is een snelgroeiende alliantie met inmiddels 27 organisaties die islamitische leiders actief oproepen tot klimaatactie. Zo ontwikkelden ze een handboek voor een ‘groene Hajj’, een duurzame versie van de pelgrimstocht naar Mekka, maar stimuleren ze ook het gebruik van fatwa’s. Een fatwa is een advies, uitgegeven door een bevoegde religieuze autoriteit. Deze autoriteit kan een islamitische geleerde zijn, zoals een mufti, een imam, of een islamitische rechter. Deze adviezen zijn niet verplicht, maar hebben aanzienlijk moreel gewicht onder de moslimbevolking.
Nouhad was in 2023 betrokken bij de totstandkoming van een bijzonder fatwa in Indonesië, door de hoogste autoriteit op het gebied van Islamitische wetgeving in het land. “Het is een lang proces, waarbij je de religieuze leiders moet overtuigen, en andere betrokken organisaties en financiering moet regelen”. Het is de eerste fatwa die specifiek over klimaatverandering. Het advies kent twee hoofdpunten: alle handelingen die de natuur kunnen schaden en de impact van de klimaatcrisis kunnen verergeren zijn ‘haram’, verboden. Hetzelfde geldt voor grootschalige ontbossing en het veroorzaken van bosbranden en overtollige emissies. Over het effect van de fatwa zegt Nouhad: “Dat zijn we nu aan het meten. Pas over een paar jaar kunnen we daar echt iets over vertellen”.
Klimaattop
Het Egyptische Dar al-Ifta, de organisatie die fatwa’s in Egypte uitspreekt, kwam ook met een ‘klimaatfatwa’, in de aanloop naar de 27e klimaattop in Egypte in 2022. Tegelijkertijd bracht de prestigieuze Al-Azhar Universiteit in Egypte een twitter- en facebookbericht uit. De Groot-Imam Sheikh Ahmed el-Tayeb pleitte ervoor om serieuze actie te ondernemen tegen klimaatverandering.
Deze berichten hebben veel bereik licht Hanane Benaddi toe. Als de Groot-Imam van Al-Azhar iets zegt, dan is dat dat tegen alle soennitische moslims gericht. Maar dit specifieke bericht kreeg veel kritiek. Niet het broeikaseffect, maar de hebzucht van mensen zou leiden tot natuurrampen. God straft meteen. Twitter (X) staat vol met berichten van deze strekking.
Andere zorgen
Hanane is minder hoopvol over het gebruik van fatwa’s. “De reguliere imams van moskeeën spreken een fatwa uit naar aanleiding van een vraag van een ‘gewone’ moslim”. Dit is anders dan een Groot-Imam die reageert op brede ontwikkelingen in de maatschappij. De reguliere imams die zij heeft gesproken zeggen geen vragen te krijgen over klimaatverandering. Het speelt dus eigenlijk niet. Veel mensen hebben andere zorgen, bijvoorbeeld hoe ze eten op tafel kunnen krijgen, of hooguit de morele vraag: “Ben ik slecht geweest en zijn er daardoor droogtes of overstromingen?”.
“Zij zijn niet schuldig aan die carbon footprint”
Veel mensen zien geen verband tussen hun eigen gedrag en het gevolg voor het klimaat. “Het heeft veel met taal te maken, het idee dat de gevolgen van klimaatverandering het einde kan betekenen voor de mensheid, gaat er bij moslims moeilijk in. Dat is immers in de handen van god”. Ook termen als carbon footprint (koolstof-voetafdruk) sluiten niet aan bij de gemiddelde Egyptenaar, die nog nooit gevlogen heeft en geen auto bezit. Het effect van dat taalgebruik is eerder averechts. Zij zijn niet schuldig aan die voetafdruk, dus waarom zou het Westen niet hun verantwoordelijkheid nemen voor de schade?”.
Betere aansluiting
Nouhad is positiever over de ontwikkelingen. “In korte tijd zie je meer fatwa’s ontstaan. Een maand geleden nog, op 18 mei, werd er een fatwa uitgesproken in de Libanese stad Tripoli. Deze imam kan klimaatverandering plaatsen in relatie tot God en hoe belangrijk het is om de aarde te bewaken tegen beschadiging. Religieuze leiders hebben de taal in handen die beter aansluit bij de gewone mens”.
“Religie kan een belangrijke rol spelen bij de aanpak van klimaatverandering, maar er is veel tijd nodig om deze goed aan te laten sluiten bij islamitische waarden” zegt Hanane. “Mensen ontkennen klimaatverandering niet, maar voelen zich niet moreel verantwoordelijk. Bij een goed narratief kan deze morele religieuze kijk veranderen.”
Deel dit bericht via
Recente reacties