In Ajloun weten ze: met een levende boom heb je een betere toekomst

Door Vanessa Lambrecht en Sylva van Rosse / 27 juli 2021 / Jongeren, Jordanië, Milieu, Werkgelegenheid

De provincie Ajloun in het noorden van Jordanië is groen en bebost. Toch moeten er meer bomen bijkomen om ontbossing, verwoestijning en monocultuur te stoppen. Speciale groeibakken uit Nederland blijken niet alleen de bomen te helpen, maar ook jongeren een belangrijke rol te geven in het vergroenen van de lokale omgeving. Michael Schuring, een Nederlander die tien jaar geleden met zijn vrouw meekwam naar Jordanië, importeert de Waterboxes van Groasis én helpt jongeren en lokale gemeenschappen met duurzaam ondernemen. ‘Deze nieuwe generatie ziet het voordeel van lévende bomen, terwijl hiervoor mensen vooral keken naar de opbrengst van hout’.

Michael Schuring, eigenaar van het bedrijf Deserttulip en distributeur van de Waterboxx van het Nederlandse bedrijf Groasis, kwam met zijn vrouw mee naar Jordanië en keek wat hij daar zou kunnen doen. Hij kwam in aanraking met het Nederlandse bedrijf Groasis en raakte onder de indruk van dit bijzondere product, waarmee je zelfs in de woestijn druiven kan laten groeien.

Groasis is het geesteskind van de in april dit jaar overleden Pieter Hoff, een zeer succesvolle Nederlandse lelieteler die zijn bedrijf verkocht omdat hij zag dat het anders moest en besloot ‘moeder Aarde te herbebossen’. Bomen zorgen voor voedsel, schoon water en CO2-opslag. Pieter was ook uitvinder en ontwikkelde de zogeheten growboxx, waarmee je met heel weinig water bomen kunt planten in uitgedroogde gebieden. De boom groeit op slechts 10 procent van wat je normaal aan water nodig hebt. Het is een uitvinding die de wereld zou kunnen veranderen. Groasis is inmiddels in meer dan veertig landen actief.

Bomen planten

Meer dan 45 procent van de landbouwgrond in het Midden-Oosten en Noord-Afrika staat bloot aan degradatie. Oorzaken zijn onder meer droogte of verkeerd gebruik van het land zoals monocultuur, overkapping en overbegrazing. Door samen met lokale gemeenschappen op eenvoudige manieren en met lage kosten bomen te planten, worden de economische en sociale omstandigheden van dorpen en nederzettingen verbeterd.

Het planten van bomen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika is broodnodig. En er zijn dan ook meerdere initiatieven. Zoals Stichting Riforest, dat arme boeren in het Rifgebergte van Marokko stimuleert en ondersteunt bij het ecologisch en economisch herstel van hun landbouwgrond door bomen te planten en permacultuur in te voeren. Een ander Nederlands project, Menaqua, heeft een soort cocon ontwikkeld waarmee bomen kunnen worden geplant. En Perma Atlas is een stichting die zich richt op herstel van het ecosysteem rond Anguelz, een Marokkaans dorp in de Hoge Atlas. Daarbij wordt ingezet op permacultuur in brede zin: er is niet alleen aandacht voor het creëren van een duurzame leefomgeving, maar ook voor het sociale systeem in het dorp.

Afgelopen maart lanceerde de Saudische kroonprins een plan om de komende decennia 10 miljard bomen te planten in het olie-koninkrijk. De temperaturen zullen in Saoedi-Arabië naar verwachting sneller stijgen dan het wereldwijde gemiddelde. Onderzoek heeft uitgewezen dat het Arabische schiereiland tegen het einde van deze eeuw waarschijnlijk onbewoonbaar is. Dit soort grootschalige projecten worden echter niet met de lokale gemeenschappen opgezet. Het onderhoud en beheer van de bomen zal door de overheid worden georganiseerd. Er is dan ook kritiek op het Saoedische plan, want grootschalige projecten die de natuurlijke omgeving drastisch wijzigen, moeten zorgvuldig worden uitgevoerd; het kwetsbare woestijnecosysteem kan immers flink verstoord worden en verandering in lokale neerslag en bodems kan gevolgen hebben voor inheemse planten- en dierensoorten. De collectieve kennis van de lokale bevolking, met overgeleverde expertise en een beter beeld van de historische context van het ecosysteem, is een duurzamere manier van landschapsherstel.

Noord-Jordanië

Het Ajloun-gebergte staat bekend om zijn weelderige vegetatie en dichte groene bossen. Er ligt ook een bosreservaat. De hoogste bergtoppen reiken tot 1268 meter boven de zeespiegel en de Ajloun-bergen krijgen elk jaar een paar sneeuwstormen, meestal in het winterseizoen van december tot maart. Het is een van de mooiste regio’s van het land. Het gebied stond vroeger bekend als het grootste beboste deel in het Midden-Oosten, maar werd grotendeels ontbost door de Ottomanen vanwege de aanleg van de spoorlijn van Damascus naar Mekka.

Michael Schuring sprak met ons over zijn werk in Jordanië. Hij werkt vooral met lokale gemeenschappen en liever niet met boeren of de overheid. Dat is praktisch en prettiger werken. ‘Boeren kijken vaak niet verder dan één seizoen vooruit, en ze kijken alleen naar hun eigen bedrijf. Daarnaast zijn boeren in Jordanië niet verenigd. Werken met de overheid duurt juist weer te lang door wisselingen van posities en de taaiheid van de bureaucratie.’

Jongeren en lokale gemeenschappen daarentegen staan open voor dat wat de Waterbox brengt. Ze planten bomen met wilde tijm erbij, of tomaat, druiven of andere sneller groeiende planten. Hierdoor is er gedurende de groei van de boom ook andere opbrengst. ‘Ik wil dat deze jongeren geld verdienen, en snel’, zegt hij. Het overschot van de oogst kan worden verkocht voor de nationale of internationale markt.

Michael regelt brede samenwerking. Voor bevruchting van planten zijn bijen nodig. ‘Als het nodig is, breng ik mensen in contact met een imker die bijenkasten plaatst.’ Compost regelt hij bij mensen in de gemeenschap. De vrouwen maken de geproduceerde groente en fruit in en verkopen het weer verder. Dergelijke samenwerking en gemeenschapszin zorgen ervoor dat de jongeren niet hoeven weg te trekken naar de stad of het buitenland, maar zich blijvend verbinden met het land. Hun ideeën stimuleren nieuwe initiatieven en innovatie en zo ontstaan er steeds meer projecten, zoals een radiostation of een organisatie voor ecotoerisme. Jongeren halen zelf geld op voor projecten, schrijven projectplannen en voeren die projecten zelf uit. Michael helpt graag waar het nodig is.

Een groener Jordanië

De MENA-regio is zeer kwetsbaar voor stijgende temperaturen. De voorspellingen zijn dat de temperatuur in de regio tegen het eind van de eeuw kan oplopen tot wel 50 graden Celsius. Dat betekent dat er bijna geen sprake meer van leven zal kunnen zijn. De voedselproductie wordt onmogelijk, rivieren en grondwater drogen op en flora en fauna verdwijnt.

Het is dus zaak om de biodiversiteit te vergroten en het groen weer terug te brengen en op die manier de verwoestijning en de verzilting van het water tegen te gaan. ‘Wat ik zou willen, is dat er in alle provincies van Jordanië bomenplantprogramma’s komen’, zegt Michael. Kennis van bomen en voedselproductie moet weer lokaal aanwezig zijn en lokaal worden geregeld. En tot slot moet het besef dat een levende boom op de lange termijn veel meer opbrengt, weer gemeengoed worden. Gelukkig weten jongeren in Ajloun dat inmiddels.

Een heel mooi interview met Pieter Hoff is te horen bij de Correspondent: https://decorrespondent.nl/11572/om-idealistisch-te-zijn-moet-je-ook-van-geld-verdienen-houden-zegt-deze-ondernemer/2853050968020-7dac7951

Vanessa Lambrecht is expert en bestuurslid bij Het Grote Midden Oosten Platform. Zij is arabiste en heeft een grote interesse in hedendaagse ontwikkelingen in de regio.

Sylva van Rosse is mede-oprichter van Het Grote Midden Oosten Platform. In haar werk maakt ze de Arabische wereld toegankelijk voor Europese actoren die willen werken aan een gedeelde toekomst.