“Hoe houd je je hart zacht” van Natascha van Weezel – een recensie
Een recensie schrijven over een boek met de ondertitel “een pleidooi voor het radicale midden in tijden van oorlog”, dat is nogal een uitdaging als het een oorlog betreft waar ik zelf veel gedachten en emoties over heb. Een oorlog op een plek waar ik al ruim dertig jaar met grote regelmaat verblijf. Voor ik het doorheb zou ik me kunnen laten verleiden om mijn mening te geven over Van Weezels weerslag van de feiten, of verzanden in denkbeeldige discussies met haar. Dat wil ik niet. Ik wil dit boek bekijken zoals het bedoeld is: als een poging om duidelijk te maken waarom ze op de barricaden staat voor dialoog in een tijd van polarisatie.
Natascha van Weezel opent haar boek “Hoe houd je je hart zacht” met een brief aan haar zoontje Max, die nog een baby is. Ze vertelt hem daarin hoe ze als zesjarig meisje een kettinkje met een davidster cadeau kreeg van een tante in Israël, en hoe dat tot haar verbijstering door haar klasgenoot Mounir van haar nek was gerukt. ‘Dat is het symbool van Israël en de Joden. Israël en de Joden zijn slecht,’ had hij geroepen. Ze wenst haar zoontje toe dat hij nooit zijn onbevangenheid zal verliezen, en dat hij mensen met een andere mening nooit zal gaan haten. “Van jouw opa heb ik een belangrijke les geleerd. Als ik een moeilijk moment had, zei hij altijd: ‘Tascha, houd je hart zacht.’”
Voortschrijdend inzicht
“Hoe houd je je hart zacht”, dat is een hele goeie vraag, want hoe doe je dat precies als de gemoederen zo hoog oplopen? In een reeks van korte hoofdstukken vertelt Van Weezel over haar betrokkenheid bij Israël en bezet Palestina. Ze is eerlijk over haar voortschrijdende inzichten rond Israël, het land waar ze veel familie heeft en waar ze in haar jeugd zulke fijne vakanties had. Tijdens de oorlog met/tegen Gaza in 2014 ontdekte ze dat ze daarover geen uitgesproken partij kon kiezen. Ze schrok van de agressie die haar ‘middenpositie’ opriep, en het motiveerde haar om zich aan te melden voor een dialoogproject met moslims en joden. “Aan het Israël-Palestina-conflict kon ik niets veranderen. Maar ik hoopte dat ik wel iets kon doen tegen de spanningen en vooroordelen tussen bepaalde gemeenschappen in Nederland.” Hoe moeilijk dat soms is, maar hoezeer ze daarin blijft geloven, daarover gaan de meeste hoofdstukken van Hoe houd je je hart zacht.
“Wat er met de Palestijnen gebeurde, dat klopte voor geen meter.”
Van Weezel schrijft dit boek als Joodse Nederlander. Ik lees het als witte Nederlander, niet Joods, niet Israëlisch, ook niet Moslim, Christelijk of Palestijns. Ik heb Arabisch en Hebreeuws gestudeerd, dat wel, en ik heb in Israël en Palestina gewoond. Ik heb gezien hoe de dingen daar gaan.
Voor mij gaat de oorlog van dit boek niet alleen over bombardementen op Gaza of over polarisatie in Nederland. Voor mij gaat deze oorlog over het falen van de internationale rechtsorde, over het recht van de sterkste, over ongelijkheid in de wereld. En hoewel Van Weezel dit niet expliciet benoemt is terug te lezen dat het ook voor haar een rol speelt: “Ik had situaties gezien die ik nooit níet meer kon zien.” “Ik hield van Israël, maar wat er met de Palestijnen gebeurde, dat klopte voor geen meter.”
Make hummus not war
En daar wringt het voor mij in dit pleidooi: het gaat enerzijds over de polarisatie in Nederland, en ik ga in die stukken van het boek helemaal met haar mee. Het radicale midden en het zachte hart als oplossing tegen polarisatie. Dialoog, naar elkaar luisteren, kennis over elkaars achtergrond, dat hebben we nodig in Nederland en dat moeten we doen.
Maar het pleidooi gaat nadrukkelijk ook over de landen en de volken Israël en Palestina, over de gewelddadige bezetting die al decennia gaande is en de weerzinwekkende oorlog tegen Palestijnen. Dialoog in Nederland, ook al is die nog zo genuanceerd en effectief tegen polarisatie, gaat het geweld in Palestina en in Israël niet beëindigen. Daar is veel meer voor nodig. Vandaar dat een luchtig bedoelde tekst ‘make hummus not war’ zoveel irritatie oproept. Het komt niet goed als we samen hummus gaan eten, daar hebben mensen niks aan wiens huis onteigend is, of die als vierde generatie in een vluchtelingenkamp nog steeds afhankelijk zijn van VN-hulp.
Dat brengt me bij het belangrijkste gemis in dit pleidooi. En dat betreft niet alleen de gedachtenlijn in dit boek, maar het frame dat ik in vrijwel alle media terugzie: de groepen waartussen nu een polarisatie lijkt te bestaan.
De derde groep in de polarisatie
Van Weezel zet zich in voor dialoog en een radicaal midden tussen twee groepen, pro-Israël en pro-Palestina. Natuurlijk heb ik die groepen ook gezien, en ik heb decennialang discussies en debatten bijgewoond met deze insteek.
Er is echter nog een andere groep, en die is sinds 7 oktober 2023 enorm gegroeid: de groep die zich expliciet baseert op het internationale recht, en die zich bovendien gesteund weet door steeds meer uitspraken van mensenrechtenorganisaties en het Internationaal Gerechtshof. In Nederland richt deze groep zich vaak tot de Nederlandse staat, omdat die uitspraken van de rechter naast zich neerlegt als die Israël betreffen.
Deze groep weg te zetten als “pro-Palestina” is veel te kort door de bocht. Sterker nog, universele mensenrechten en het internationaal humanitair recht zijn de veiligste leidraad om tot een rechtvaardige oplossing te komen voor Palestina èn Israël. Grote groepen mensen eisen van politieke leiders om hun verantwoordelijkheid te nemen en zich in te zetten voor gelijkheid en rechtvaardigheid in de wereld. Ze beschouwen de schijnbaar onvoorwaardelijke steun van Westerse regeringen als minachting voor Palestijnse (en nu ook Libanese) levens en voor het nationale en internationale recht.
De situatie in Israël en Palestina draagt inderdaad bij aan polarisatie in Nederland. Ik kan me helemaal vinden in het pleidooi van Van Weezel dat we polarisatie tegen kunnen gaan in het radicale midden, en in de dialoog, net als bij andere thema’s waarover polarisatie bestaat. Maar negeer niet die derde groep, die toepassing eist van het internationale recht.
Het recht is er voor iedereen
Zolang de Israëlische militaire bezetting voortduurt, of apartheid, of andere vormen van ongelijkheid, en zolang het recht op terugkeer van miljoenen Palestijnse vluchtelingen niet is toegepast, zal er verzet zijn tegen de staat Israël en tegen degenen die Israël verdedigen en steunen. Het is heel treurig dat dit verzet soms antisemitisch is. Precies daarom is het zo essentieel dat wij ons beschermd weten door het recht. Wij allemaal, Joods, Palestijns, minderheid, meerderheid, dat recht is er voor iedereen op dezelfde manier en is ook ons handvat om antisemitisme en discriminatie te bestrijden.
Van Weezel sluit haar boek af met een hoofdstukje over haar vader, journalist Max van Weezel, die tot zijn laatste dagen wachtte op vrede. Zij is gevormd door haar grootouders en ouders, en zij zal op haar beurt haar eigen kind waarden en waarheden meegeven. In het geval van deze familie spreekt daar meer nuance uit dan in de meningen die we in de reguliere media meestal te horen krijgen. Het zelfonderzoek van Natascha van Weezel en haar volharding om in gesprek te blijven met andersdenkenden, met een zacht hart, vind ik niet naïef en niet laf, maar bemoedigend.
Op dit afgrijselijke moment echter, zou ik willen dat iedereen, gepolariseerd of het radicale midden, alles op alles zet om een einde te maken aan de vernietiging en uithongering van de bevolking in Gaza. Ik zie geen enkele andere prioriteit.
“Hoe houd je je hart zacht. Een pleidooi voor het radicale midden in tijden van oorlog” verscheen bij Uitgeverij Atlas Contact.
Foto: Demonstranten luisteren naar de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag op 26 januari 2024, naar aanleiding van de genocide- aanklacht van Zuid-Afrika tegen Israël. @Vanessa Lambrecht
Deel dit bericht via
Recente reacties