Hoe het Syrische ziekenhuis in docu The Cave ook bleef werken door creatieve communicatie

Door Dafne van Baarle / 5 december 2019 / Arabische revoluties, Artikelen, Mens en maatschappij, Syrië

Ook ik bekeek tijdens het IDFA de documentaire The Cave, waarover Sylva van Rosse eerder op deze site schreef. Een vrijwel ondergronds ziekenhuis bij Damascus in Oost-Ghouta werd zes jaar lang belegerd. Het was het langste beleg in de moderne geschiedenis. Het jaren geleden door het regime opgerichte ziekenhuis was een ijzersterk gebouw. Na het uitbreken van de revolutie ging het weliswaar dicht, maar de oppositie in Oost-Ghouta nam het weer in gebruik - dankzij de Union Medical Office, een van de twee lokale medische organisaties. Mede door zijn stevigheid bleef het gebouw in bedrijf, ondanks herhaalde bombardementen. Maar er was nog een andere reden dat het ziekenhuis zo lang stand hield: creatieve telecommunicatie in een gebied waar het regime alle reguliere verbindingen moedwillig onklaar had gemaakt.

Geweld en menselijkheid
Waar Sylva van Rosse het heeft over geweld en hoop, denk ik aan geweld en menselijkheid. In de eerste plaats dompelt The Cave je 100 minuten lang onder in de ellende van de oorlog, met een aaneenrijging van bombardementen, zwaargewonden, doden, onpeilbaar verdriet, en verwoesting. Maar ook is er die menselijkheid. Dr. Amani, Dr. Salim en hun team zijn onvermoeibaar in hun inzet om patiënten en medewerkers te helpen, en om in al deze onvoorstelbare onmenselijkheid, vanuit puur humane motieven het best mogelijke te doen. Hun families trekken aan hen om een veilig heenkomen te zoeken, maar het team blijft om mensen bij te staan. Dat betekent in de praktijk non-stop hulpverlening. Toch valt er heel af en toe ook wat te vieren. Als dr. Amani haar 30-jarige verjaardag viert, trakteert  haar team haar op zelfgemaakte popcorn, salade en ballonnen van rubber handschoenen. Er is een tekort aan alles, eten en medicijnen, dus is dit een heel bijzonder feestje. En ook weer een bewijs van menselijkheid.

Dr. Amani is voor mij ook een voorbeeld van een sterke vrouw. Ze weet wat ze wil en laat zich niet uit het veld slaan door patriarchale structuren. De documentaire laat subtiel zien hoe zij zich staande houdt en gesteund wordt door collega dr. Salim.

NGO Roia zorgde voor telecommunicatie verbindingen voor de medische zorg
Zeer onder de indruk van de documentaire keerde ik huiswaarts. En toen bleek er nog een interessant staartje aan te zitten. Ik zit in het bestuur van Roia , een NGO die ontstaan is in het hart van de Syrische oorlog en ‘ICT for Goodness’ als missie heeft. De oprichter van Roia, Khaled Shaaban en zijn ICT-vrienden, verzorgden voor alle 45 ziekenhuizen in Oost-Ghouta, inclusief the Cave, de telecommunicatie. The Cave was een van de eerste ziekenhuizen die zij vanaf september 2012 bedienden met hun (geheime) telecommunicatiediensten – geheim, ja, omdat het regime alle verbindingen had afgesloten en later zelfs zou verwoesten. Hierdoor konden hulpdiensten en ziekenhuizen elkaar niet bereiken, wat de dienstverlening ernstig in gevaar bracht.

Eind 2012 sloot Roia een overeenkomst om alle 45 ziekenhuizen en 35 ambulances van teelcommunicatie te voorzien. Tot maart 2018 verzorgde Roia de volgende diensten in Oost-Ghouta:

1. Internet om te kunnen communiceren met de buitenwereld.

2. Daarna ook lokale verbindingen via VOIP, door middel van walkie-talkies voor de mensen in het veld. Op deze manier kon er lokaal worden gecommuniceerd, zodat, bijvoorbeeld, ambulances direct naar het ziekenhuis konden gaan waar de juiste specialist was, of waar plaats was. Deze dienst heette het Emergency Medical System (EMS)

3. Ook was er een probleem met het uitwisselen van patiëntinformatie. Was een patiënt al dan niet besmet met HIV? Roia verzorgde lokale diensten voor data-uitwisseling die geen internetverbinding nodig hadden.

‘Dit was geen luxe, maar absolute noodzaak,’ aldus Khaled Shaaban., die, voor hij bij dit werk betrokken raakte, niet eens een echte activist was. ‘We konden niet anders.’

Na een maandenlange strijd werd tijdens het grote offensief in maart 2018, Oost-Ghouta ingenomen door het regime. EMS ging helaas ten onder.

En nu?
Khaled Shaaban kijkt positief terug op deze tijd. Zijn team heeft kunnen bijdragen aan het redden van levens. Dagen van 20 uur waren normaal en het was een kat- en muisspel met het regime om alles aan de gang te houden. Trots overheerst. Het moest gebeuren, het kon niet anders. Nog altijd luidt de missie van Roia: ‘ICT for Goodness’. De vraag die de organisatie zichzelf telkens weer stelt is: wat kun je doen met je eigen vaardigheden en hoe kun je die zo goed mogelijk inzetten? Hoe, nogmaals, kun je bijdrage aan het redden – of verbeteren – van levens?

Ondertussen zet Roia ook al jaren ICT-academies op waar Syriërs ICT-vaardigheden leren, met als ultiem doel om zelf inkomen te generen. Die academies fluctueren, want  de vraag waar Roia kan werken, hangt sterk van de politieke situatie. Het feit dat Roia altijd onpartijdig is geweest in dit conflict doet daar niets aan af: werken in oppositiegebied wordt namelijk gezien als een keuze tegen het regime. In de loop der jaren heeft Roia honderden mannen en vrouwen getraind in ICT-vaardigheden. Bijvoorbeeld in de (inmiddels verwoeste) Maharat ICT Academy in Oost-Ghouta.

Roia is ondanks het vertrek uit Oost-Ghouta allesbehalve vleugellam. Een recent succes is de  overeenkomst die is gesloten met NGO Humans in The Loop. Veertig studenten in Syrië hebben een opleiding aan een van de ICT-academies van Roia afgerond, en zijn nu aan het werk om freelance opdrachten uit te voeren voor deze organisatie. Concreet betekent dit dat ze een sprong in inkomen hebben gemaakt van minder dan 30 euro per maand naar 150 euro per maand: een geweldige impact op de levens van deze mensen. En een prachtig voorbeeld van bijdragen aan de Sustainable Development Goals, concreet: 1. Geen armoede en 8. Waardig werk en economische groei.

Kortom: ICT for Goodness werkt. Roia gaat door.

Dafne van Baarle is arabiste, heeft haar eigen adviesbureau en is voorzitter van een ngo actief in het Midden-Oosten op het snijvlak van ict en onderwijs.