De teksten van Abdul Rahman Al-Kawakibi werden 2011 in veel steden in het Midden-Oosten gescandeerd.
Hoe een influencer uit de negentiende eeuw de grondslag legde voor de Arabische Lente van 2011
Een baanbrekende analyse van tirannie en de verwoestende gevolgen van onderdrukking, door een van de meest prominente Arabische intellectuelen van de negentiende eeuw, wordt nu voor het eerst in het Engels gepubliceerd. Het is van een man wiens werk bekend is in iedere Arabische huiskamer: Abdul Rahman Al-Kawakibi. “The Nature of Tyranny” kan helpen de 150-jarige strijd van de Arabieren voor een verantwoordelijke regering beter te begrijpen. Deze Engelse vertaling vult een leemte in een literatuur die veel te westers georiënteerd blijft.
Een paar maanden voor de brute moord op Jamal Khashoggi in Istanbul door agenten van de Saoedische machthebbers, pleitte de Saoedische journalist voor de noodzaak van Arabische democratie. Hij deed dat in een speech voor het Center for Middle Eastern Studies in Denver. In navolging van de prominente – in het Westen vrijwel onbekende – Arabische intellectueel Abdul Rahman Al-Kawakibi benadrukte Khashoggi de noodzaak van democratische hervormingen in het Midden-Oosten. Alleen die kunnen zorgen voor verantwoordelijk en doeltreffend bestuur en door middel van machtsdeling het eindeloze moorden in conflictgebieden een halt toeroepen. Khashoggi wees op de grote invloed die Abdul Rahman Al-Kawakibi al meer dan een eeuw heeft op Arabische intellectuelen, onder wie hijzelf. Tevens waarschuwde hij voor het vermogen van tirannen om democratische bewegingen en gedachten gewelddadig tot zwijgen te brengen.
1902 vergiftigd
Er is een historische symmetrie tussen het journalistieke activisme van Al-Kawakibi en dat van Jamal Khashoggi, die door zijn dood in oktober 2018 internationale bekendheid kreeg voor zijn oproepen tot Arabische democratie en tegen de dictatoriale onderdrukking van zulke stemmen: ook Al-Kawakibi werd om zijn verzet tegen tirannie door agenten van een despotisch regime vermoord. Toen hij in 1902 samen met zijn vriend Mohammed Rashid Ridha in het “Café Istanbul” in Cairo een kopje koffie dronk, viel hij dood neer; vergiftigd, na jarenlange vervolging door agenten van het Osmaanse Rijk onder Sultan Abdulhamid II.
De autoriteiten in Cairo haastten zich om alle memoires, notities en boeken uit zijn woning te laten verdwijnen. Hetzelfde gebeurde in Al-Kawakibi ´s geboortestad Aleppo. Gelukkig kon er door vrienden en familie nog het een en ander worden gered.
Centrale figuur in het An-Nahda-netwerk van Arabische hervormers
Al-Kawakibi schreef pamfletten en talrijke artikelen in kranten en tijdschriften in Syrië en Egypte. Het was misschien de voortdurende censuur van zijn werk en de regelmatige sluitingen van zijn uitgeverijen door de Osmaanse autoriteiten die Al-Kawakibi overtuigden van de noodzaak tot vrijheid van zowel samenleving als pers, en hem zijn eerste echte inzichten schonken in de mechanismes van tirannie. Meerdere keren werd hij gearresteerd en eenmaal ter dood veroordeeld.
Een en ander leidde ertoe dat hij een centrale figuur werd in het Al-Nahda-netwerk van Arabische hervormers die via de snelgroeiende Arabische pers actie voerden voor echte hervormingen. De twee werken waar hij het meest bekend om is, zijn Umm al-Qura (Moeder der Steden), waarmee Mekka bedoeld is, en het boek dat nu vertaald is, Tabai’ al-Istibdad wa Masari’ al-Isti’bad (The Nature of Tyranny and the Devastating Results of Oppression).
Laatstgenoemd werk bestaat uit artikelen die hij in de Egyptische pers publiceerde. Het werd in 1901 anoniem agepubliceerd onder het pseudoniem Al-Rahhala Kaf (Reiziger K.).
Al-Kawakibi reisde kort voor zijn dood in 1902 door het Arabische schiereiland, Oost- en Noord-Afrika en India, voordat hij terugkeerde naar Caïro. Westerse academici hebben altijd veel meer aandacht besteed aan zijn mentor, Muḥammad Abduh, en zijn vriend, Mohammed Rashid Ridha (oprichter en uitgever van het beroemde Egyptische blad Al Manar). De relatieve verwaarlozing van Al-Kawakibi in de literatuur over studies in het Midden-Oosten betekent echter niet dat hij minder belangrijk was dan deze bekendere figuren van Al-Nahda of anderen, zoals Jamal al-Din al-Afghani en Rifa’a al-Tahtawi.
De vertaling van Tabai’ al-Istibdad wa Masari’ al-Isti’bad door de arts Amer Chaikhouni uit Qatar zal zijn status zeker verhogen. The Nature of Tyranny and the Devastating Results of Oppression is van een briljant voorwoord voorzien door Leon T. Goldsmith die een overzicht geeft van Al-Kawakibi’s intellectuele bijdragen. Hij wijst op de parallellen tussen de eerste Al-Nahda van het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw en de Arabische Lente van 2011.
Invloed op de hedendaagse Arabische jongeren
De teksten van Al-Kawakibi werden in 2011 gescandeerd op het Tahrir-Plein in Cairo en in de straten van Aleppo in Syrië. Arabische jongeren lieten zich inspireren door zijn geschriften vanwege zijn baanbrekende analyse van de totalitaire effecten van dictatuur. Hij was in staat om de mogelijke reactie van despoten op verschillende verzetsmethoden te voorspellen en hoewel hij in de negentiende eeuw leefde, leek hij nauwkeurig het lijden te beschrijven van onderdrukte Arabische jongeren ten tijde van de Arabische Lente en daarna. Die jongeren herkenden zich dus in zijn boeken, en ze vonden er aanwijzingen in voor de echte oorzaak van hun ellende, alsmede advies over wat ze eraan moesten doen. Helaas zijn de dictatoriale krachten die hem waarschijnlijk in 1902 hebben gedood, er ook in geslaagd om de Arabische Lente-beweging in 2011 te breken.
Iyad el-Baghdadi, schrijver, ondernemer en mensenrechtenactivist die tijdens de Arabische Lente internationale bekendheid verwierf , laat de naam Al-Kawakibi weer opleven in de door hem opgerichte Kawaakibi Foundation die zich inzet voor een “wereld vrij van tirannie, terrorisme en buitenlandse interventie; een wereld waarin de samenleving de staat overtroeft, extremisme en onvrijheden geen aantrekkingskracht hebben en individuele rechten heilig zijn”.
De als stateloze, in Koeweit geboren Palestijn el-Baghdadi woont tegenwoordig in Noorwegen, waar hij politiek asiel kreeg. Net als Al-Kawakibi, Khashoggi en vele anderen is hij regelmatig met de dood bedreigd. In mei 2019 kreeg Baghdadi van de Noorse veiligheidsdiensten te horen dat er een geloofwaardige bedreiging van zijn leven was vanwege zijn uitgesproken kritiek op de Saoedische regering. De CIA had dit aan Noorwegen doorgegeven, dat Baghdadi voor zijn veiligheid in bescherming nam. “Ons werk bezorgt tirannen en terroristen hoofdpijn en slapeloze nachten,” schreef Baghdadi op de website van de foundation.
Metaforische verbinding tussen pandemie en tirannie
De Tunesische beweging Ennahda – verboden onder de heerschappij van Zine el-Abidine Ben Ali – was een van de weinige deelnemers aan de Arabische Lente die na 2011 in de macht kon delen, al staan democratische verworvenheden in Tunesië nu ook op de tocht door het ontslag van de regering en het naar huis sturen van het parlement door president Kaïs Saïd. Dit gebeurde naar aanleiding van een reeks protesten tegen Ennahda, economische problemen en een aanzienlijke toename van COVID-19-gevallen in Tunesië, wat leidde tot de ineenstorting van het Tunesische gezondheidssysteem.
Leon T. Goldsmith gaat uitvoerig in op Al-Kawakibi ’s vergelijking van dictatoriale system met ziekte: “Bijna alsof hij de catastrofale pandemie en de bijbehorende politieke en economische onrust die de wereld sinds 2020 zou verteren voorspelde, beschreef hij in zijn puntige proza een verband tussen tirannie en ziekte dat heden ten dage helaas maar al te reëel is.” COVID-19 is inderdaad een verschrikkelijke afrekening geweest, die de gezondheid en immuniteit van het politieke en sociale kapitaal van elke natiestaat op de proef heeft gesteld en nog steeds doet; niet alleen in Arabische landen maar over de hele wereld.
High-Tech-Verbindingen van 1902 en 2011
Nog een parallel tussen het einde van de negentiende eeuw en de revoluties van 2011 is de communicatie. Destijds zorgden de opkomst van kranten, de spoorwegnetwerken en telegrafische systemen voor een snelle uitwisseling van informatie en ideeën tussen het imperiale Istanbul, Egypte, Arabië en Irak. Aldus werd het vermogen van activisten zoals Al-Kawakibi om revolutionaire om ideeën te verspreiden op dezelfde manier vergroot als dat in 2011, tijdens het Arabisch ontwaken, voor revolutionaire organisaties gebeurde dankzij internet en social media. “Ontwaken”, ja, want de Arabische revolte kwam niet uit de lucht vallen. Al in 2009 gaf het tijdschrift The Economist een speciaal themanummer uit met de titel Waking from its sleep – A special report on the Arab world waarin werd gesproken over een “fever under the surface”, een koorts onder de oppervlakte die ieder moment in revolutie kon ontbranden.
Tirannie kan niet met geweld worden gestopt
In zijn boek The Nature of Tyranny and the Devastating Results of Oppression definieert Al-Kawakibi tirannie en de verwoestende gevolgen van onderdrukking en bespreekt hij de oorzaken en gevolgen ervan. “Tirannie is de oorsprong van elke perversiteit”, zegt Al-Kawakibi. “Tirannie bederft de geest door beperkingen, vernedert religie door manipulaties, en vernietigt kennis door intimidatie.”
Hij hing belangrijke en voor zijn tijd zeer vooruitstrevende politieke ideeën na, waaronder pan-Arabische en islamitische solidariteit, een representatieve regering, de scheiding van uitvoerende, wetgevende en juridische autoriteiten, de afschaffing van dictaturen, het streven naar sociale rechtvaardigheid en een vorm van “islamitisch socialisme”.
Veel latere Arabische reformisten werden door zijn ideeën beïnvloed, dat geldt ook voor de jongeren van de recente bewegingen in de Arabische Lente. Hij vestigde de aandacht op de effecten van onderdrukking op verschillende aspecten van het dagelijks leven en de moraal van de onderdanen. Hij preciseerde zijn analyse van de effecten van tirannie in hoofdstukken over religie, kennis, economie, glorie, ethiek, onderwijs en nationale vooruitgang.
Het laatste hoofdstuk van het boek bevat belangrijke opmerkingen over hoe je van tirannie af kunt komen. Hij komt met drie hoofdpunten.
Ten eerste: Een natie waarin alle, of de meeste mensen de ellende van tirannie niet voelen, verdient geen vrijheid.
Ten tweede: tirannie kan niet met geweld worden gestopt. Deze moet met vreedzame middelen, geleidelijk worden bestreden.
En ten derde: alvorens weerstand te bieden aan tirannie, moet een vervangend politiek plan worden opgesteld.
Net als Mohammed Rashid Ridha beschuldigde Al-Kawakibi westerse mogendheden ervan twee gezichten te hebben. Intern waren het progressieve beschavingen, extern onderdrukkende koloniale machten.
De grootste zorg voor moderne lezers is ongetwijfeld de houding van Al-Kawakibi tegenover vrouwen. Aan de ene kant betreurde hij de beperkingen die aan vrouwen worden opgelegd en het verspilde potentieel, aan de andere kant koesterde hij diep vrouwonvriendelijke opvattingen. Hij leek bijvoorbeeld te suggereren dat vrouwen mannen een economische tirannie opleggen en hen manipuleren. In die tijd – de negentiende eeuw – waren dergelijke opvattingen waarschijnlijk heel gewoon.
Niet-westerse, intellectuele instrumenten tegen stagnerende democratiseringsprocessen
“Ik was verrast te ontdekken dat, ondanks het belang van dit boek, het niet in het Engels was vertaald”, schrijft vertaler Amer Chaikhouni in zijn voorwoord. “Toen ik met Europese en Amerikaanse vrienden enkele kwesties over de Arabische Lente besprak, kreeg ik de indruk dat de meesten van hen nog nooit van Al-Kawakibi hadden gehoord”.
Sommige academici met belangstelling voor sociaal-politiek onderzoek naar de Arabische wereld, tevens fervente lezers, kenden hem, maar hadden zijn belangrijkste boek niet gelezen omdat het niet in het Engels verkrijgbaar was. Naast de biografie Abd al-Rahman al-Kawakibi: Islamic Reform and Arab Revival (2015) van Itzchak Weismann is het originele werk er nu ook in het Engels.
“Door het werk van Al-Kawakibi toegankelijk te maken voor een wereldwijd publiek kunnen nieuwe, niet-westerse, intellectuele instrumenten ter bestrijding van stagnerende democratiseringsprocessen in ontwikkelingslanden en democratische regressie in zogenaamde ontwikkelde landen aan het licht komen”, schrijft Goldsmith in zijn voorwoord.
Destijds dacht men dat de ineenstorting van de Berlijnse Muur, drie decennia geleden, de onverbiddelijke opmars van de liberale democratie inluidde. De hoop bestond dat dictaturen op de mestvaalt van de geschiedenis zouden belanden. Toch is de afgelopen jaren het aantal wrede dictators, families en oligarchieën met ongebreidelde macht toegenomen.
“Hoe meer tirannie anachronistisch wordt in de moderne context, hoe meer ze lijkt te gedijen,” aldus Goldsmith. “De afgelopen jaren hebben neofascistische, ultranationalistische en populistische bewegingen het constitutionalisme en pluralisme in de westerse hoofdsteden aan weerszijden van de Atlantische Oceaan bedreigd, terwijl machtige niet-democratische regimes wereldwijd leiderschap lijken te krijgen. Niet alleen is de vierde golf van democratisering uitgebleven, maar deze keert mogelijk terug als een tsunami van tirannie.”
De parallellen tussen het tot zwijgen brengen van Al-Kawakibi in 1902 en Khashoggi in 2018 benadrukken tegelijkertijd de macht en de onzekerheid van tirannen door de tijd heen. Een zorgvuldige (her)lezing van Al-Kawakibi in het Engels kan helpen om een deel van de puzzel op te lossen over hoe tirannie kan worden omvergeworpen en permanent kan worden beëindigd.
Abdul Rahman Al-Kawakibi; The Nature of Tyranny and the Devastating Results of Oppression; vertaald door Amer Chaikhouni met een inleiding door Leon T. Goldsmith; Hurst Publishers, 2021; ISBN 9781787385481
Deel dit bericht via
Recente reacties