Het ongeplaveide pad naar politieke emancipatie voor Palestijnse vrouwen

Door Dana Rentenaar / 1 april 2021 / Palestina, Politiek, Vrouwen

Het jaar is 1987 en de plaats die jij ‘thuis’ noemt is bezet door iemand anders. Twintig jaar geleden begon deze bezetting, en je bent het zat. Wat doe je dan? Met zijn allen de straat op gaan om ertegen te protesteren natuurlijk! Mannen worden alom geprezen voor deze keuze, maar diezelfde mensen die deze mannen prijzen, jagen jou van de straat. Dit was de ervaring van veel Palestijnse vrouwen tijdens de eerste Intifada. Ondanks de sociale druk, bleven ze protesteren.

Je zou kunnen denken dat Palestijnse vrouwen geen hulp nodig hebben. Die zullen nu vast geëmancipeerd zijn. Helaas, ondanks al die vastberadenheid, staan ze politiek nog steeds niet sterk in hun schoenen. Vrouwen hebben nog een lange weg te gaan voordat ze échte macht hebben in de samenleving. Die weg bestaat uit drie stappen: Keuze, Stem, en Participatie. Voordat vrouwen een gelijke machtspositie in de politiek kunnen krijgen, moeten zij als gelijk worden gezien door hun samenleving. Dat houdt in dat zij van dezelfde burgerlijke vrijheden mogen genieten als mannen en dat zij het vermogen hebben om zelfstandig belangrijke keuzes te maken. Pas als het speelveld gelijk is kunnen vrouwen een grotere invloed hebben op de politiek door hun stem te laten horen, wetende dat er daadwerkelijk naar geluisterd wordt. Zo bereiken vrouwen wat velen het ‘hoogtepunt’ van politieke emancipatie noemen, namelijk participatie op alle niveaus van de politieke samenleving.

Keuzes

De eerste stap op het pad naar politieke emancipatie, is zelf keuzes kunnen maken. Dit is belangrijk omdat je dan controle hebt over belangrijke sectoren van jouw dagelijks leven. In het westen gaat deze cruciale stap vaak onopgemerkt voorbij, maar het is in feite de sleutel voor onze vrijheid. Eén van de jonge vrouwen met wie ik sprak vertelde het verhaal van haar schoolvriendin, een intelligent en sociaal meisje. Maar toen ze eenmaal afgestudeerd was, werd ze uitgehuwelijkt aan een uiterst conservatieve man die haar verbood het huis te verlaten zonder zijn toestemming. Dat betekende niet alleen het einde van hun vriendschap, maar ook het einde van de politieke emancipatie van die jonge en intelligente vrouw. Hij ontnam haar namelijk het vermogen om haar eigen beslissingen te nemen waardoor ze machteloos werd over haar eigen leven.

Hoe kunnen we immers van een Palestijnse vrouw verwachten dat ze keuzes maakt voor haar samenleving terwijl ze geen keuzes mag maken voor zichzelf? Het vermogen om beslissingen te nemen maakt het mogelijk voor vrouwen om te beginnen aan het pad naar politieke emancipatie.

Stem

In het politieke spel van ‘wie krijgt wat, waar en hoe’ kun je niet winnen zonder je stem te laten horen. Zo kun je namelijk je belangen kenbaar maken en daarnaar handelen. Daarom is een sterke stem de essentiële volgende stap om Palestijnse vrouwen de emanciperen in de politiek. Helaas is ‘je stem laten horen’ veel makkelijker gezegd dan gedaan. In Nederland worden vrouwenkwesties zoals het recht op abortus en vrouwelijke vertegenwoordigers in de politiek openlijk besproken. In de conservatieve Palestijnse samenleving, daarentegen, worden de belangen van vrouwen vaak gedegradeerd tot de privésfeer. Hierdoor wordt de stem van Palestijnse vrouwen ingeperkt en krijgen hun belangen moeilijk aandacht in de publieke en politieke samenleving. Gelukkig hebben maatschappelijke organisaties de macht om deze kloof tussen privé en publiek te overbruggen. En in Palestina doen ze dat goed.

De directrice van het Palestinian Center for Peace and Democracy (PCPD) omschrijft de rol van haar organisatie als een middel om ‘van het persoonlijke een politieke kwestie te maken’. Haar organisatie kaart de belangen van Palestijnse vrouwen aan waardoor ze meer aandacht krijgen in de politiek. Dat doen ze onder andere door het creëren van een veilige ruimte waar vrouwen die zogenaamde ‘persoonlijke’ kwesties kunnen bespreken met andere vrouwen. Ook organiseren ze workshops voor vrouwen en jongeren om hun politieke vaardigheden te ontwikkelen zodat ze een actievere rol kunnen spelen in de politiek. Zo vindt een jonge vrouw die meedoet aan het Feministische Forum van de PCPD dat de organisatie fungeert als een oefenveld voor het echte spel van de politiek.

Naarmate meer vrouwen de vaardigheden beschikken om hun stem laten horen, zullen hun politieke belangen duidelijker worden en kunnen zij daar beter naar handelen. Zo spelen maatschappelijke organisaties zoals de PCPD een cruciale rol in het politiek emanciperen van Palestijnse vrouwen.

Politieke participatie

De politieke participatie van vrouwen wordt over het algemeen gezien als de piek van hun politieke emancipatie. Dat wordt vaak gemeten door de hoeveelheid vrouwen die regeringsfuncties hebben. Uit mijn onderzoek blijkt dat hoewel dit een goede maatstaf is voor politieke participatie, het vrij weinig zegt over de politieke emancipatie van de gemiddelde vrouw.  De Palestijnse vrouwen met wie ik sprak vonden dat, hoe inspirerend de rol van een vrouw als Dr. Mai al-Kaileh (minister van Volksgezondheid) ook mag zijn, het weinig impact heeft op hoe geëmancipeerd zij zich voelen.

Slechts drie van de vierentwintig ministers zijn vrouw, en één van hen krijgt altijd de stereotype portefeuille van ‘Women’s Affairs’. Hoewel deze drie vrouwen zich zeker geëmancipeerd mogen voelen, is hun deelname aan de politiek niet meer dan een mooi symbool voor de alledaagse Palestijnse vrouw. Het is dus tijd om politieke emancipatie op een andere manier te meten dan aan de hand van de deelname van elitevrouwen in de politiek.

Kort samengevat: Palestijnse vrouwen moeten nog wat meters maken op hun pad naar politieke emancipatie. Vrouwen moeten gesteund worden in het ontwikkelen van hun vermogen om keuzes te maken, het consolideren van hun burgerlijke vrijheden, en het laten horen van hun stem. Politieke emancipatie is dus een complex proces en moet ook zo behandeld worden. Daarom is het niet zo eenvoudig als het toevoegen van een paar extra vrouwen in het kabinet. En zeker niet als ze altijd maar de portefeuille van ‘Women’s Affairs’ krijgen. Daarom, hoe hoopgevend de aankomende verkiezingen in Palestina lijken te zijn, zij zullen niet doorslaggevend zijn voor de politieke emancipatie van vrouwen. Onze focus hoort in plaats daarvan te liggen op de lokale maatschappelijke organisaties die vrouwen dagelijks steunen in het versterken van hun keuze, stem, en, uiteindelijk politieke participatie.

'Dana Rentenaar is student politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Voor haar scriptie heeft zij onderzoek gedaan naar de politieke emancipatie van Palestijnse vrouwen door interviews te houden met vrouwelijke ministers, ngo-leiders, en jonge activisten.