‘Het ministerie van energie is onze grootste concurrent’

Door Sylva van Rosse / 25 mei 2014 / Arabische revoluties, Economie, Egypte

Honderden zakenmensen keerden na de val van Moebarak terug naar hun land, om te bouwen aan het nieuwe Egypte. Helaas is de Egyptische overheid nog altijd even corrupt en inefficiënt.

Yasser El-Shazly was geen arme, kansloze jongere die naar Tahrir ging om brood en waardigheid te eisen.Integendeel, hij groeide op in een rijke, gerespecteerde Egyptische familie en bezocht Engelse kostscholen, het ontbrak hem aan niets.

Toch vloog hij in januari 2011 onmiddellijk naar Caïro toen de revolutie daar uitbrak, om zich bij de massa op het Tahrirplein te voegen. Hij onderbrak zijn carrière bij een internationaal oliebedrijf in Dubai, keerde terug naar Egypte, na twintig jaar, om zijn diensten en ervaring in te zetten voor de opbouw van het land.

Enthousiast ging hij aan de slag met een reeks duurzame energieprojecten. Zijn kennis en ervaring op dit gebied zouden goed van pas komen in een land dat volgens El-Shazly een energietekort heeft van 3.5 gigawatt. Helaas bleek al snel dat er eigenlijk niets was veranderd in Egypte. Goede ideeën en inzet zijn niet voldoende om er iets neer te zetten.

Afvalverwerking
Eén van de eerste projecten die El-Shazly voorstelde betrof het omzetten van ziekenhuisafval in energie. Caïro heeft een enorm probleem met afvalverwerking. Het wrange is dat de overheid vuilverwerkingsbedrijven betaalt die zich niet aan de regels houden en die niet worden gemonitord. Daardoor is er onnodige milieuvervuiling.

El-Shazly heeft de overheid aangeboden het medische en huishoudelijke afval van alle openbare ziekenhuizen in Caïro en drie andere provincies op een duurzamere manier te verwerken, voor het bedrag dat nu aan vuilophalers wordt betaald. De energie die uit het afval kan worden gewonnen zou twee jaar lang gratis worden aangeboden aan de staat.

Hij bereidde alles voor en verkreeg toestemming voor de noodzakelijke technologie en voor de locatie. Maar hij wacht nu al twee jaar op het definitieve akkoord van de ministeries van gezondheid en van milieu. Intussen wordt al het medisch en huishoudelijk afval nog steeds op de oude vervuilende manier weggewerkt.

Op dit moment werkt El-Shazly aan diverse zonne-energie projecten. Zo is zijn bedrijf gecontracteerd (met financiering van de Verenigde Arabische Emiraten) om voor de Egyptische overheid een installatie voor tien megawatt aan zonne-energie te ontwikkelen en te onderhouden.

Ook ontwikkelt het bedrijf in opdracht van de Egyptische regering de verlichting van enkele belangrijke wegen. ‘Als de overheid alle straatverlichting op zonne-energie zou laten werken, zou de helft van het energietekort zijn weggewerkt,’ beweert hij. Voor wie dat een te rigoureus idee vindt, heeft hij ook meer dan eens voorgesteld om LED-lampen te installeren in de bestaande lantarenpalen.

Zaken op hoog niveau
El-Shazly doet zijn zaken op hoog niveau, vergadert rechtstreeks met ministers en de minister-president. Maar het loopt niet zoals hij zou willen: ‘Dat rekeningen niet volgens afspraak worden betaald, is één ding. Maar dat regelmatig niet eens toestemming wordt verleend om aan het werk te gaan, dat is het kwalijkst. Activiteiten liggen nu maanden stil, wachtend op één handtekening uit de bureaucratie.’

Je zou verwachten dat Egypte in deze tijd van ernstige energietekorten investeerders in duurzame energie tegemoet komt. Zo zouden de importheffingen voor deze sector kunnen worden verlaagd, en er zou belastingontheffing kunnen worden gegeven op duurzame energieproducten. ‘Ook dit heb ik de betrokken ministers herhaaldelijk voorgesteld , maar zonder succes,’ zegt ElShazly. ‘Sterker nog, zonne-energie en andere vormen van duurzame energie blijven duur omdat diesel en gas flink worden gesubsidieerd. Deze subsidies vormen al jaren een enorme druk op de Egyptische begroting en zijn niet houdbaar voor de staat. Het kan niet anders dan dat ze binnenkort verdwijnen of in elk geval flink verminderen. Voorlopig zijn ze er nog, en blijft duurzame energie een kostbare zaak.’

Traditionele energiesector
Zolang de minister van energie en diens entourage grote belangen hebben in de traditionele energiesector, heeft de Egyptische overheid geen belangstelling voor duurzame energie. ‘De energiedistributiebedrijven verbonden aan het ministerie hebben vaste kosten, maar halen winst uit de distributie van gewone elektriciteit. Met nieuwe vormen van energie zouden ze wel die vaste kosten hebben, maar minder inkomsten. Het ministerie van energie is dus onze grootste concurrent.’

El-Shazly goochelt met getallen, zoveel megawatt, zoveel kilo, zoveel miljoenen. Hij rekent in detail voor hoeveel er hier wordt verspild aan ouderwetse subsidies, hoeveel er daar wordt gebruikt aan stroom, hoeveel hij kan leveren aan elektriciteit. Hij denkt groot en handelt snel. De investeringen van zijn bedrijf in Egypte (technologie, infrastructuur, personeel) hebben hem tot nu toe alleen maar geld gekost. Waar ligt de grens? ‘Ik moet wel doorgaan, voor het land, voor de honderden mensen die ik in dienst heb genomen.’

Hij verwacht niet dat het onder de nieuwe president (ongetwijfeld Sisi) beter wordt. De oude manier van doen van voor 2011 is nog steeds de norm. ‘De nieuwe president wacht een moeilijke taak. Egypte heeft innovatie nodig, en heldere plannen met een stevig team dat de uitvoering nauwkeurig monitort. Ambtenaren die hun doelen niet halen moeten opzij worden gezet. Zo werkt het ook in de Verenigde Arabische Emiraten.’

‘Ik moet wel doorgaan, voor het land, voor de honderden mensen die ik in dienst heb genomen.’

Tot die tijd zal hij zich waarschijnlijk alleen op de private sector richten met zijn zonne-energie. Hij tekent daarbij aan dat er nergens zaken kunnen worden gedaan zonder dat er smeergeld wordt betaald. ‘Zo werkt het, en dat is niet veranderd sinds de omverwerping van het oude regime in 2011.’

Een andere ondernemer in de energiesector, Hossam ElDin Ali, bevestigt dat het ondernemersklimaat niet vrijer is geworden. ‘Je hebt connecties nodig om aan contracten te komen, er is een soort maffia die de dienst uitmaakt en waarbij je je moet melden voordat je aan de slag kunt.’ De reden dat zijn eigen jonge bedrijf zo traag op gang komt is dat hij weigert smeergeld te betalen. Dat betekent dat hij al bij het registreren van zijn bedrijf vastloopt.

In Egypte tiert het nepotisme dus nog welig. Zo raakten El-Shazly, en de honderden zakenmensen die net als hij met geld en expertise terugkwamen naar Egypte om bij te dragen aan de opbouw van hun land, zwaar gedesillusioneerd.

Sylva van Rosse is mede-oprichter van Het Grote Midden Oosten Platform. In haar werk maakt ze de Arabische wereld toegankelijk voor Europese actoren die willen werken aan een gedeelde toekomst.