Gevluchte kunstenaars vinden nieuw moederland

Door Tineke Bennema / 4 juni 2019 / Mens en maatschappij, Migratie, Syrië

Onlangs vond in Rotterdam het Stories for Freedom Festival plaats, waar gevluchte schrijvers, musici en kunstenaars elkaar ontmoetten. Tineke Bennema was erbij en doet verslag.

Neem het verhaal van de gevluchte Iraanse schrijver die publiceerde over seksualiteit. Of zijn collega-documentairemaker die met zijn werk de positie van lgbtq-ers aan de orde wil stellen. Beiden kregen asiel in Noorwegen. Of neem de geschiedenis van een jonge Jemenitische acteur die niet alleen vanwege de oorlog maar ook uit angst voor vervolging zijn land moest verruilen voor Zweden, waar hij de vluchtelingenstatus kreeg. Al deze kunstenaars werden in staat gesteld om een jaar lang te werken in hun nieuwe moederlanden.

Op 29 mei zaten zij, met hun Zweedse en Noorse gastheren en –dames en nog driehonderd andere vluchtelingenkunstenaars, aan lange eettafels in Theater Rotterdam. PEN International en het International Cities of Refuge Network (ICORN) zorgen ervoor dat al deze bedreigde schrijvers en kunstenaars zich door vestiging in vrijplaatsen wél vrij kunnen bewegen, wereldwijd, zowel intellectueel en cultureel als fysiek.

Esseline van de Sande presenteerde deze bijzondere avond van het Stories for Freedom Festival. Eerder schreef ze voor Verhalenhuis Belvédère het essay Hier is daar, daar is hier. Het verhalenhuis als vrijplaats. Een Engelse vertaling ervan werd op deze avond gepresenteerd. Belvédère organiseerde deze bijeenkomst en heeft als enige ter wereld een vaste vrijplaats beschikbaar voor vluchtelingenkunstenaars.

Burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb verwelkomde de schrijvers en kunstenaars in zijn stad. Hij schetste het belang van de verbindende factor van kunst: ‘Je land verlaten, dat doe je alleen vanwege heel urgente omstandigheden. Ik ben ook immigrant en in zeker opzicht klimaatvluchteling. Toen ik vijftien was, kwamen wij naar Nederland, uit het Rifgebied in Marokko, waar het te droog werd om onze traditionele gewassen te verbouwen.’ Hij haalde beroemde Arabische dichters aan die waren vervolgd om hun woorden. ‘Je kunt beter maar bevriend zijn met dichters, waarom zou je ze tot vijanden maken?’

Voor het jaarlijkse festival, dat rouleert, komen bijzondere kunstenaars, dichters, artiesten, journalisten en schrijvers bijeen om muziek te maken, gedichten voor te lezen en van gedachten te wisselen. Samen eten nodigt uit tot het vertellen van én luisteren naar verhalen, die op deze avond onbegrensd waren in alle opzichten. Doel van de verhalenhuizen is om mensen in de steden van nu zichtbaar te maken. Om hen in de gelegenheid te stellen hun verhaal te vertellen, waardoor zowel zij als de ontvangende partij gelukkiger worden.

ICORN en PEN International ondersteunen in het bijzonder internationale artiesten en schrijvers die het moeilijk hebben. Neem Maher al Sabbagh, filmmaker en kok uit Syrie, die het eten verzorgde voor de avond. Op de vraag wat zijn droom was, antwoordde hij geëmotioneerd: ‘Vrede voor Syrie.’

Ondanks al hun bagage betekent immigratie voor velen een nieuw begin, mede door de uitwisselingen met de lokale bevolking die beide kanten inspireren. Sommigen zijn zo warm ontvangen dat ze naar eigen zeggen een nieuw moederland hebben gevonden. Een nieuw land waaraan ook zij een belangrijke culturele en verbindende bijdrage kunnen leveren.

Tineke Bennema werkte in het Midden-Oosten.