©Ellis Biemans/IJzeren Gordijn
Een prachtig uit de hand gelopen opera-project over de Eufraat, brenger van leven en beschaving
Op een gelukkige dag sloegen ze de handen ineen. World Opera Lab, het enige operagezelschap ‘dat zich consequent toelegt op het produceren van opera’s die een inspiratie zijn voor een inclusieve samenleving’, en Museum Van Loon, dat gevestigd is in een fraaie patriciërswoning aan de Amsterdamse Keizersgracht. Het resultaat is een intieme opera over het Eufraatgebied. Een voorstelling over een regio met een rijke historie, want in het vruchtbare landschap langs de Eufraat ontstonden de eerste beschavingen en werd het eerste schrift ontwikkeld. Daarmee is de link tussen verleden en heden onmiddellijk gelegd.
Ook vandaag de dag is de rivier van groot belang. Zo is de Eufraat voor verschillende landen een belangrijke natuurlijke hulpbron. Grote problemen liggen dan ook op de loer nu de rivier dreigt op te drogen. Verhalen uit het luisterrijke verleden en problematische heden van het gebied worden nu dus tot leven gewekt in de operavoorstelling Va Pensiero: de Eufraat en haar verhalen, van 14 tot en met 20 augustus in de tuin van Museum Van Loon.
En dat is nog niet alles: voor Museum Van Loon is de opera en de bijbehorende tentoonstelling een opmaat voor de museale presentatie Recht uit het hart! over Mesopotamië die in 2023 in het museum te zien zal zijn. Va Pensiero is daarnaast onderdeel van een serie opera’s van World Opera Lab over natuurlijke hulpbronnen. Eerder maakte het gezelschap al de voorstelling Ine Aya’ over ontbossing in Indonesië.
Regisseur Miranda Lakerveld van World Opera Lab speelde al een jaar of vijf met het idee om een opera te maken over de Eufraat. Doordat het in het Eufraatgebied de afgelopen jaren niet mogelijk was om veldwerk te doen, liet het project een aantal jaren op zich laten wachten. Het kwam pas echt op gang toen Lakerveld contact legde met Gijs Schunselaar, directeur van Museum Van Loon. Wat bleek? Ook bij het museum leefde het idee aandacht te schenken aan het Eufraatgebied, door middel van een tentoonstelling. Het museum heeft een speciale band met de regio omdat oprichter Maurits van Loon, er als archeoloog werkte.
In de jaren zeventig begon de Syrische regering in de buurt van Raqqa met de bouw van de Tabqa-dam. Van Loon gaf leiding aan een groep archeologen die erfgoed veilig moesten stellen dat lag op plekken die door de dam onder water zouden komen te staan.
Duurde het dus even voordat het project van de grond kwam, nu is het ‘totaal uit de hand gelopen,’ aldus Lakerveld. ‘Het was bedoeld als een kleine opera.’ Inmiddels zijn daar een tentoonstelling en een serie lezingen bij gekomen. Daarnaast is er met veel verschillende mensen gesproken van wie de verhalen in de voorstelling zijn verwerkt. Zo werden Nederlandse en Syrische archeologen geïnterviewd die werkten aan het veiligstellen van het erfgoed langs de oevers van de Eufraat. Een groot deel van hen was ooit student bij Van Loon.
Lakerveld, Schunselaar en Hosam Alqalqeely, archeologisch adviseur van de voorstelling, benadrukken alle drie het belang van de Eufraat. Alqalqeely werkte zelf als student bij opgravingen rond de rvier. Volgens hem is het een bijzonder gebied met een eigen identiteit. ‘Als je van Damascus naar Aleppo rijdt, of zelfs naar Libanon, voel je weinig verschil qua cultuur. In het Eufraatgebied merk je dat wel. Mensen kleden zich anders, het dialect is anders.’
Volgens Alqalqeely is het geen overbodige luxe dat mensen meer te weten komen over het Eufraatgebied. Hier kwamen immers de oudste beschavingen tot bloei. Dat beaamt ook Schunselaar: ‘Ik vind het van belang om de aandacht te vestigen op een regio die een wezenlijke invloed heeft gehad op de westerse cultuur. De rivier speelt in zoveel verhalen en religies een rol.’ Lakerveld voegt daaraan toe dat we ons ervan bewust moeten zijn hoe verknoopt we zijn met het gebied. ‘Van Loon en zijn collega’s in Syrië zijn een treffend voorbeeld van zo’n enorme verknoping.’
De opera Va Pensiero maakt deel uit van een serie opera’s over natuurlijke hulpbronnen. Lakerveld wil dat mensen gaan beseffen dat die beschermd moeten worden. Ze legt uit dat je overal ter wereld muziekdrama kunt vinden met mythologische verhalen. Het gebruik van natuurlijke hulpbronnen is een thema dat veel terugkomt in de mythologie: ‘Dat we er misbruik van maken en dat er een einde aan zit. Dat is niet alleen een thema van de laatste twintig jaar.’ Bij de Eufraat zie je dat de bouw van dammen ervoor zorgt dat er minder water beschikbaar is. ‘Mijn poging is om door middel van opera de Eufraat aan het woord te laten. Als je ergens gaat staan en zegt dat de Eufraat opdroogt heeft dat minder impact dan wanneer je het daadwerkelijk laten zien,’ zegt Lakerveld.
Bijzonder aan de opera is dat alle talen uit het Eufraatgebied in de voorstelling verwerkt zitten, inclusief oude talen, waaronder het Sumerisch. Alqalqeely was aanwezig bij de repetities en die stemden hem tevreden. ‘De opera is een mix van instrumenten, van culturen, van verschillende invalshoeken uit het gebied, bijvoorbeeld verhalen uit de islam, van Koerden en van Turken.’ De boodschap van de opera is volgens hem heel helder: ‘Die culturen kunnen wél samenwerken en samenwonen.’
Uiteindelijk hoopt Lakerveld met de opera een dialoog tot stand te brengen. ‘Een voorstelling begint voor mij ook altijd met dialoog. Ik probeer zoveel mogelijk verschillende mensen bij de opera’s te betrekken.’ Ze hoopt zowel operaliefhebbers als niet-operaliefhebber te bereiken om hen bewust te maken van de problematiek en hen kritisch te laten nadenken. Dialoog is daarbij belangrijk en daarom worden er naast de opera ook lezingen en nagesprekken georganiseerd. ‘Eigenlijk is het hele proces een dialoog,’ aldus Lakerveld.
Voor meer informatie: https://www.museumvanloon.nl/programma/opera-in-de-grachtentuin
Deel dit bericht via
Recente reacties