De scherpe blik en mateloze eerlijkheid van Mohammed Choukri
Het staat niet vast dat Mohammad Choukri (1935-2003) de belangrijkste Marokkaanse schrijver is. Dat zou onbedoeld een onderschatting kunnen zijn van de Marokkaanse literaire traditie. Maar het is niet overdreven om te zeggen dat zijn eerste roman "Hongerjaren" de meest opvallende Marokkaanse roman is. Ergens las ik dat Shoukri zijn debuut altijd al had willen vermoorden. Hij vond dat hij achtervolgd werd door de vloek van "Hongerjaren", een roman die internationaal zo bekend is geworden dat hij door iedereen als de schrijver van dat ene boek werd beschouwd. De rest van zijn werk kwam in de schaduw daarvan te staan.
Zelf kende ik ook alleen die ene prachtige roman van Mohammad Choukri, waarin hij in een rauwe taal schrijft over zijn moeilijke jeugd in Tanger. Daarom was ik erg enthousiast toen ik “Gezichten” in handen kreeg. Het is het derde deel van zijn autobiografie. “Hongerjaren” het eerste. Helaas ken ik het tweede deel nog niet, maar dat hinderde me niet tijdens het lezen. “Gezichten” kan heel goed los van de eerste twee delen worden gelezen.
Als slotstuk van de autobiografie gaat “Gezichten” over de late jaren van Choukri. Choukri en de verteller vallen samen. In dit deel van de autobiografie vertelt hij niet zoveel over zichzelf, maar vooral over een paar opvallende mensen in zijn leven: bijvoorbeeld over Fati, de hoer die vriendschap met hem sloot en daarom niet met hem naar bed wilde. Zij stuurde hem in haar plaats een collega-hoer die zij met liefde had uitgekozen. Later gaat Fati trouwen en neemt afstand van iedereen die ze vroeger kende. Na het overlijden van haar man, keert ze terug naar Marokko en ontmoet ze Choukri. En dan mag hij wel bij haar in bed, maar ze blijft niet lang bij hem. Ze moet Marokko weer verlaten uit angst voor de wrede erfgenamen van haar overleden man.
Ik ben onder de indruk van de koesterende manier waarop Choukri zijn personages benadert. Hij schrijft met respect over hoeren, gokverslaafden, oorlogsslachtoffers en andere mensen aan de onderkant van de maatschappij. Hij geeft hen een gezicht dat zij verdienen.
Choukri leidde blijkbaar een zeer ongewoon leven en was bijvoorbeeld een hoerenloper. Maar dat deert hem niet en hij vertelt het in zijn autobiografie alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Hij staat bekend om zijn provocerende onderwerpen en de manier waarop hij altijd met succes de grenzen zoekt. De grenzen van de taal, maar ook de grenzen van het verbodene. Niet voor niets was het eerste deel van de autobiografie jarenlang verboden in Marokko.
`Gezichten`is fragmentarisch geschreven. Het vormt geen geheel met een duidelijke plot. Dit kan ik de schrijver vergeven, gezien het autobiografisch karakter van zijn project. Het echte leven is ook maar een aaneenschakeling van gebeurtenissen en ontmoetingen die heel vaak doelloos zijn en zonder plot. De roman is een verzameling van mijmeringen over mensen die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben en hoogstwaarschijnlijk elkaar niet eens kenden. “Gezichten” bestaat over het algemeen uit hoofdstukjes die qua onderwerp totaal los van elkaar staan. De bindende factor is de verteller (Choukri zelf), zijn stijl , scherpe blik en mateloze eerlijkheid.
Choukri is tot zijn twintigste analfabeet gebleven. Daarom voelt de duidelijke volwassenentaal van Gezichten als een wonder. Toch kan ik niet zeggen dat het als een trein leest. Met weinig woorden probeert Choukri veel betekenis te creëren, de essentie van het gevoel en de gedachten te raken. Hij kan als geen ander de bodem van het leven en de pijn blootleggen. Choukri is bij vertaalster Djuke Poppinga in goede handen.
Ik begrijp dat Choukri zijn eerste roman moeilijk kan overtreffen. Maar ik begrijp ook zijn frustratie dat zijn ander werk altijd in de schaduw van die ene roman is blijven bestaan. “Gezichten” verdient een mooie plek.
Boek: Gezichten
Auteur: Mohammed Choukri
Genre: autobiografie
Uitgeverij: Jurgen Maas (2015)
ISBN: 9789491921155
NUR 302
Deel dit bericht via
Recente reacties