Bekrompen kijk op het Syrische probleem is net zo ernstig als dat probleem zelf

Door Het Grote Midden Oosten Platform / 21 oktober 2016 / Democratie, Politiek, Syrië

De westerse bemoeienis met de Syrische strijd heeft van meet af aan tal van vragen opgeroepen over de politieke en intellectuele vermogens van de elites en politieke leiders in het Westen.

In de eerste plaats is daar de nadruk op gevolgen in plaats van op wortels en oorzaken, waardoor de politieke blik gericht blijft op een zeer recent heden. Niet alleen ontbreekt iedere historische diepgang, ook wordt nagelaten de strijd en zijn dynamiek van alle kanten te bekijken. Een duidelijk voorbeeld is de Europese veiligheidspolitiek ten opzichte van de Syrische vluchtelingen. Menselijke problemen worden los van hun politieke wortels gezien.

Ten tweede ontbeert de politiek van de Westerse machten een duidelijke morele basis, die raakt aan kwesties van rechtvaardigheid, vrijheid en menselijke waardigheid. Een politieke visie op de strijd ontbreekt. Men beperkt zich grotendeels tot crisisbeheersing die ethische dimensies verwaarloost.

Niet alleen ontbreekt iedere historische diepgang, ook wordt nagelaten de strijd en zijn dynamiek van alle kanten te bekijken.

Een derde aspect is de gefragmenteerde blik van het Westen op de strijd, alsof deze uit losse onderdelen bestaat. Het Westen pakt bepaalde problemen aan, maar laat andere liggen, waardoor de situatie nog moeilijker wordt dan ze al was. Belangrijkste voorbeeld is de focus op ISIS, een nihilistische entiteit die een mengeling is van een terroristische organisatie, een fascistisch regime en een kolonisator. Het is bekend dat de Verenigde Staten een internationale coalitie leidt die een oorlog voert tegen ISIS, een oorlog die volgens een aantal zegslieden generaties kan duren. Daarentegen wordt het Assad-regime gespaard, of erger nog: er wordt met dit regime samengewerkt. Politici en zogenaamde deskundigen stimuleren de visie dat Assad een bondgenoot is in deze oorlog. Dit is niet alleen onrechtvaardig en onverantwoordelijk: degenen die dit doen zijn veel slechter dan het handvol Arabische politici dat zich inliet met Nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereld Oorlog: de Arabieren hadden destijds niet genoeg informatie en hun landen werden geregeerd door Europese kolonisatoren.

Zelfs uit praktisch oogpunt is hier sprake van een falende en onvruchtbare politiek. De oorsprong van het probleem in Syrië is een regime dat het land 45 jaar op tirannieke wijze regeerde en niet terugdeinsde voor massamoord op de eigen bevolking. Extremistische groeperingen als het Nusra Front en ISIS zijn ontstaan door de vernietiging van het land, de maatschappij en de economie in Syrië. Ze zijn niet ontstaan door een bezetter van buitenaf, maar door een binnenlandse bezetting.

Een laatste aspect is het ontbreken van een perspectief op mondiaal niveau. De nihilistische groeperingen profiteren er zeer van dat de Syriers geen rechtvaardigheid, bescherming en steun van de wereld hebben gekregen, terwijl ze daar wel om hebben gevraagd. Als niemand zich om hun leed bekommert, verliezen mensen hun vertrouwen in een internationale rechtsorde. In hun streven naar ongelimiteerde macht maken islamitische elites gebruik van de teleurstelling in de internationale gemeenschap.

Sinds de opkomst van deze nihilistische groeperingen is een nog ingewikkelder situatie ontstaan: een dictatoriaal regime dat dagelijks tientallen en soms honderden van zijn onderdanen om het leven brengt met onder meer vaatbommen en chemische wapens, alsmede door belegering, uithongering en marteling; met daarnaast een nihilistische terroristische entiteit die theatraal geweld pleegt, ook al is het officiële aantal slachtoffers die zij maakt zeven maal minder.

In hun streven naar ongelimiteerde macht maken islamitische elites gebruik van de teleurstelling in de internationale gemeenschap.

Een oplossing zou kunnen zijn ons van beide misdadige machten gelijktijdig te ontdoen, in plaats van er slechts één aan te pakken. Sinds het ontstaan van ISIS volstaat het niet meer om enkel het Assad-regime neer te halen. Daar draaide de revolutie ooit wel om, maar inmiddels is er geen Syrische meerderheid meer voor te vinden. Er is echter ook geen Syrische meerderheid te vinden die alleen ISIS wil bestrijden en het Assad-regime, dat de wortel van het probleem is, wil laten zitten. De Amerikanen hoopten 5000 ‘gematigde’ strijders tegen uitsluitend ISIS op te leiden, maar wisten slechts zestig vrijwilligers te werven.

Een Syrische meerderheid is mogelijk wel te vinden voor een groot Syrisch akkoord dat het misdadige dynastieke regime van Assad achter zich laat, en dit doel verbindt aan een bevrijdingsoorlog tegen ISIS. Het is hoe dan ook een absolute vereiste een Syrische meerderheid te verwerven voor een politiek die daadwerkelijk het Syrische probleem aanpakt en aan een nieuw Syrië kan bouwen. De Verenigde Naties, de Westerse machten en de Arabische staten kunnen hierbij helpen. Elke dag die voorbijgaat, maakt de situatie moeilijker. De huidige impasse is te wijten aan een verlamde internationale rechtsorde en de afwezigheid van een politieke visie.

Doordat de Syriërs aan hun lot zijn overgelaten, is er een vreselijke situatie ontstaan. ISIS kwam opzetten, de politieke gezondheid van de wereld is achteruitgegaan, menselijkheid heeft moeten wijken voor haat. Van een rechtvaardige Syrische revolutie die het waard was te ondersteunen zijn we vandaag beland in een wereldcrisis die op elitaire en gebrekkige wijze wordt aangepakt.

Wat ontbreekt is een internationaal perspectief. Het Syrische probleem wordt gezien als een probleem van Syriërs alleen – en misschien als een Midden-Oosters probleem dat kan worden opgelost door een mengeling van een oorlog zonder politieke en rechtvaardige visie en van arrogante diplomatie. Dit bekrompen internationale perspectief is evenzeer een probleem als het Syrische probleem zelf .

Yasin Alhaj Saleh (1961) is een Syrische intellectueel. In 1980 werd hij als jonge student vanwege zijn lidmaatmaatschap van een oppositionele partij door het Syrische regime opgepakt en 16 jaar lang gevangen gehouden. Hij vluchtte voor de huidige oorlog naar Turkije en woont momenteel in Istanbul. Zijn vrouw, Samira Alkhalil, is in 2013 door een extremistische islamitische groepering ontvoerd en is sindsdien spoorloos. In Istanbul heeft hij Aljumhuriyya opgericht, een centrum voor de studie van de Syrische revolutie. In 2012 werd Saleh bekroond met een Prins Claus Prijs voor zijn bijdrage aan het begrip over de Arabische wereld.

Dit artikel verscheen eerder in de in Londen uitgegeven Arabische krant Al-quds Al-arabi. Het is vertaald door Rehab Chaker en Lambert Sijbers.

Dit artikel kwam tot stand met input van meerdere experts van het Grote Midden Oosten Platform. De meningen vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de mening van het Grote Midden Oosten Platform.