Bahrein: kleinste golfstaat, geopolitiek significant

Door Erik J. Prins / 7 september 2020 / Arabische revoluties, Bahrein, Golf, Politiek

Het kleinste land van het Midden-Oosten is door zijn strategische ligging een belangrijke bondgenoot voor veel grootmachten. Deze keer in de rubriek 'Landen in de MENA': Bahrein.

Het is chaotisch en luidruchtig in de binnenstad van Al-Manamah, Bahreins hoofdstad. In de avondschemering arriveren de twee afgevaardigden van de Arabische Liga met wie ik een dinerafspraak heb. Ze zijn afkomstig uit de Saoedische havenstad Jeddah en zijn traditioneel gekleed in een thawb en getooid met een keffiyeh en agaal. Hun reis voerde via de King Fahd Causeway, een belangrijke verbinding over de wateren tussen Bahrein en het veel grotere buurland Saoedi-Arabië. De heren zijn overduidelijk vervuld van trots over dit staaltje engineering. Dat de King Fahd Causeway gerealiseerd is door de Nederlandse bouwmoloch Ballast Nedam verzwijg ik wijselijk maar.   

Bahrein bestaat uit een archipel van verzengend hete rotseilanden in het turquoise water van de Perzische Golf. Het beslaat een oppervlakte van slechts 750 kilometer en is daarmee kleiner dan de helft van de provincie Utrecht. Bahrein is de kleinste natie van het Midden-Oosten.

Het Koninkrijk Bahrein is een soevereine Arabische natiestaat in Azië, gelegen tussen het schiereiland Qatar en het vasteland van Saudi-Arabië. Aan de overzijde van de Perzische Golf ligt de Islamitische Republiek Iran. Als centraal gelegen golfstaat vervult Bahrein een belangrijke geopolitieke, economische en financiële positie binnen de oliewereld.

Twee zeeën

De naam Bahrein betekent letterlijk ’twee zeeën’. Bahrein werd op 16 december 1971 onafhankelijk van het Verenigd Koninkrijk. Het koninkrijk is militair zeer belangrijk als standplaats en steunpunt van de Amerikaanse vijfde vloot in de Perzische Golf. De hoofdstad Al Manamah fungeert als centrum van de United States Navy in de regio, de marine van belangrijke bondgenoot de Verenigde Staten. Het land is een van de zes leden van de Samenwerkingsraad van de Arabische Golfstaten (GCC). Naast de Verenigde Staten vormt Saudi-Arabië een belangrijke bondgenoot.

Tot Bahrein behoren ook de omstreden Hawar-eilanden. Bahrein-eiland is het grootste eiland en is 50 kilometer lang en 16 kilometer breed. Bahrein-eiland is door dammen verbonden met de internationale luchthaven op het eiland Muharraq en met het eiland Sitra, een industrieel gebied. De rotsachtige eilanden bieden een woestijnachtig aanzien, behalve in het uiterste noorden en noordwesten van het hoofdeiland waar zoetwaterbronnen vruchtbare landbouwgebieden mogelijk maken. Elders bestaat de plantengroei uit slechts woestijnplanten. Met name de met zand bedekte leembodems in Centraal-Bahrein zijn zilt, droog en daardoor nauwelijks begroeid.

Door middel van irrigatie, gevoed door zogeheten artesische bronnen, is langs de noordkust landbouw mogelijk (o.a. dadels). De traditionele middelen van bestaan waren botenbouw, weven, het maken van rieten matten en de parelvisserij, waarom Bahrein befaamd is. De parelvisserij is echter sterk achteruitgegaan.

Na mislukte pogingen van de Engelsen slaagden de Amerikanen er in 1932 in olie aan te boren. Een enorme olieraffinaderij verrees, die ook de uit Saudi-Arabië via een pijpleiding aangevoerde olie verwerkt. De olieconcessies zijn in handen van de Bahrain Petroleum Company (BAPCO). De royalty’s op de oliewinning vormen een van de belangrijkste inkomstenbronnen van de regering.

Demonstraties

De dichtbevolkte Arabische Golfstaat telt ongeveer 1,7 miljoen inwoners. De bevolking is de laatste decennia sterk gegroeid. 80 procent van de bevolking is woonachtig in de stedelijke agglomeratie van Al-Manamah. Het zuidelijk deel van Bahrein is grotendeels onbewoond. De bevolking is overwegend Arabisch en islamitisch (sjiitisch). De regerende familie en veel van de rijkere en meer invloedrijke Bahreini zijn soennitisch. Dit verschil is een onderliggende oorzaak van spanning.

Bahrein heeft een weinig florissante reputatie op het terrein van mensenrechten. In februari 2011 braken, net als in andere Arabische landen, protesten uit tijdens de ‘Arabische Lente’. Demonstranten eisten meer rechten voor de sjiitische bevolking. Op verzoek van de koning van Bahrein vielen veiligheidstroepen uit Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten op 14 maart Bahrein binnen. Dit verschijnsel wordt ook wel aangeduid als ‘bandwagoning’ (een zwakkere staat maakt  gebruik van en stemt het beleid af op een sterkere staat).  De veiligheidstroepen sloegen de demonstraties bloedig neer.

Hoewel Bahrein het kleinste land van het Midden-Oosten is, is het in geopolitiek en militair opzicht zeer belangrijk. Het blijft een belangrijke bondgenoot voor de andere Golfstaten en de Verenigde Staten. Volgens ingewijden zal Bahrein in navolging van de Verenigde Arabische Emiraten snel diplomatieke betrekkingen met Israël aanknopen. Daarmee breekt een nieuwe fase aan in de geopolitieke verhoudingen in de Golfregio en wordt de geopolitieke invloed van Bahrein verder onderstreept.

Erik J. Prins is econoom en eigenaar van Atlas Geopolitical Affairs, dat zich richt op achtergronden en analyses van de internationale verhoudingen op het snijvlak van wetenschap, politiek en journalistiek. Hij heeft een passie voor het Midden-Oosten en Noord-Afrika.