Vrolijke scène uit Casablanca Beats van Nabil Ayoush
‘Als je je wortels kent, kan je tot bloei komen’: gesprek met Rosh Abdelfatah van het Arab Film Festival
Een gesprek met artistiek directeur Rosh Abdelfatah over het karakteristieke Arab Film Festival dat een onmisbaar onderdeel is van Rotterdam, dat de Arabische film in Nederland al tweeëntwintig jaar op de kaart zet en zijn internationale profiel uitbreidt door samenwerking met Al Jazeera en het Doha Film Instituut. Een gesprek over de vijf hoogtepunten van het festival dit jaar, met een terugblik en de oogst van de afgelopen jaren en een vooruitblik naar de rol van het festival voor toekomstige generaties.
‘Het Rotterdam Arab Film Festival werd geboren in een opmerkelijk jaar. Een jaar waarin de relaties tussen oost en west veranderden door de aanslagen op 11 september. Deze tragische en onomkeerbare gebeurtenis gaf het nog prille culturele festival een extra lading. Er ontstond een dominant politiek frame van voor- en tegenstanders. Dit had enorme gevolgen voor de rol en de verwachtingen over het festival.’
‘Toen we bijvoorbeeld als openingsfilm enkele jaren laten een Egyptische komedie vertoonden, vroeg het publiek zich af waarom er niet meer politieke films waren. Alsof de wereld eendimensionaal is. Het festival is een artistiek platform dat ruimte biedt voor open gesprekken over kunst, mensenrechten, emancipatie, politieke vrijheid, humor, verhalen over vriendschap, liefde en ontmoeting.’
‘Het festival is tweeëntwintig jaar geleden opgericht door de Tunesische journalist, politicus Khaled Chouket, de Iraakse fotograaf Intishat Tamimi en de Palestijnse dichter Mohammed Abu Leil. Vanaf de start ben ik bij het festival betrokken geweest. Eerst als technicus, later als programmamaker en sinds 2011 ben ik de artistieke leider.’
HOOGTEPUNTEN ARAB FILM FESTIVAL 2022
‘Dit jaar reflecteren we tijdens ons festival op de actualiteit en we lopen niet weg van de huidige problematiek in de Arabisch wereld. We brengen deze onder de aandacht en willen achtergronden verdiepen. We selecteren inhoudelijk relevante films, in nauwe samenwerking met makers en partners in de MENA-regio. Ons filmaanbod is breed en specifiek, doorbreekt stereotypen en geeft een overzicht van de belangrijkste films die afgelopen jaar zijn verschenen.’
DE VREEMDELING EN KOMEDIE
‘Onze vijf hoofdthema’s dit jaar zijn: De vreemdeling, water- en voedselveiligheid, jongeren, ‘ladiesnight’ en komedie. De openingsfilm ‘The Stranger’ is de debuutfilm van de Syrische Ameer Fakher Eldin die zelf op de Golanhoogte woont. De beeldtaal van Eldin is universeel, maakt dat je een andere tijd beleeft en kan zich overal afspelen. De manier van filmen, het tempo, de stiltes en de reflectie zetten je als kijker aan het denken over wat het betekent om ergens ‘vreemd’ te zijn. Tegelijk wordt voelbaar dat juist door de ontmoeting het ‘andere’ onderdeel wordt van je eigen verhaal.’
‘Opvallend is daarnaast de komedie Ashman uit Koeweit, een land waar de filmindustrie nog in de kinderschoenen staat met deze kaskraker over de Arabische Superman. Daaruit spreekt voor mij veerkracht: dat ondanks alle ontwikkelingen zoals klimaatverandering, politieke onderdrukking nieuwe films worden gemaakt die een groot publiek bereiken. Films met een hoge artistieke kwaliteit, waarbij elk shot een schilderij is dat met veel zorg en aandacht is gemaakt. De Marokkaanse film ‘Collapsed Walls’ is hier ook een goed voorbeeld van.
VOOROORDELEN
‘Het gespannen klimaat dat de geboorte van het festival kenmerkte zette zich het afgelopen decennium voort met de komst van de Arabische lente en met de gebeurtenissen die erop volgden. Tijdens het festival werden steden in Syrië gebombardeerd maar ook tijdens de aanslag in Parijs in 2015 moesten onze gasten en filmers overhaast terug naar hun families in Parijs. De gevolgen van deze politieke dynamiek vertaalden zich niet alleen in de verwachtingen over de programmering maar ook op persoonlijk vlak, wat de ander van je denkt en vindt. Ik moest altijd dezelfde vragen beantwoorden: Hoe ben je hier gekomen als vluchteling? Vragen waarop niemand zin heeft antwoord te geven. De ruimte is al ingevuld door vooroordelen die een oprecht gesprek soms in de weg staan. De politieke ontwikkelingen hadden grote gevolgen op internationaal vlak maar ook nationaal en lokaal. Het eerder zo betrokken Ministerie van Buitenlandse Zaken raakte op afstand en het festival werd uit het Rotterdamse cultuurplan gehaald. Dit leidde bij mij tot momenten van twijfel of het festival onder deze omstandigheden wel kon overleven.’
ONVERWACHTE ONTMOETING
‘We zijn de afgelopen jaren kleinschalig doorgegaan en ik ben persoonlijk veel in het festival blijven investeren. Ik geloof enorm in de rol en de invloed die het festival heeft. Er zijn gedurende het jaar weinig momenten waarop de cultuur uit het Midden-Oosten onder de aandacht komt. Ook zijn er bijna geen Arabische films te vinden in de Nederlandse bioscopen. Er is geen plek waar jonge filmmakers in een sfeer van vrije uitwisseling en discussie kunnen samenkomen om elkaar te onverwacht te ontmoeten. Dat gebeurt nu juist wel tijdens onze festivals, zo ontstaan vaak nieuwe ideeën voor urgente films en samenwerkingen.’
ARABISCHE NETFLIX EN OSCAR NOMINATIE
‘Het Rotterdam Arab Film Festival heeft de afgelopen tweeëntwintig jaar de nodige bijdragen geleverd aan thema’s die dankzij onze filmprogrammering op de agenda kwamen. Een voorbeeld uit 2012 is een film over de Egyptische Joden ‘Jews in Egypt’. Maar ook recenter, tijdens de Coronapandemie, moesten we creatief zijn. Mijn inzicht was: mensen lezen kranten en willen als ze geraakt worden verdiepende films kijken. Dit leidde tot het opzetten van ons online filmplatform CMENA.nl Hier komen literatuur, journalistiek en de Arabische cinema samen. In 2020 maakten we ook een terugblikprogramma na tien jaar Arabische lente met filosofische thema’s over de zwarte kant van de sociale media, over hoe films bewust worden gebruikt om het publiek te manipuleren. Maar ook over de rol die de filmmakers tijdens de Arabische revolutie speelden.’
KWEEKVIJVER VAN TALENT
‘Sommige filmmakers begonnen hun carrière bij het Rotterdam Arab Film Festival en kregen zelfs een Oscar-nominatie. Zo smokkelde de Syrische filmmaker Talal Dirki via een chip zijn film het land uit om deze tijdens ons festival voor het eerst te vertonen. Zijn film ‘Return to Homs’ was een paar jaar later de openingsfilm van het IDFA. Zijn tweede film ‘Fathers & Sons’ werd genomineerd voor een Oscar. Talal liep over de rode loper en zijn film was in 2019 de enige niet Amerikaanse film die was genomineerd voor de beste documentaire van deze 91e editie van de Oscar-uitreiking.
In de wereldwijde beeldenstrijd hebben meerdere makers hun korte film tijdens ons festival vertoond en zijn nu toonaangevende makers van films die wereldwijd een groot publiek bereiken. Ik geloof erin dat we een kweekvijver zijn van talentvolle jonge makers die we een podium bieden en dat werkt. Dit maakt me blij en hoopvol.’
CULTURELE WORTELS
‘Mijn hoop voor de toekomst is dat het draagvlak voor ons unieke festival groter wordt, voor het publiek en de jonge filmmakers en voor ons achter de schermen. Ik zie dat ook voor de jonge generatie die haar wortels heeft in de Arabische wereld, het festival iets kan betekenen. Een plek waar zij op hun eigen manier vorm aan kunnen geven. Tijdens screenings ervaar ik dat tweede en derde generaties Nederlanders met een Arabische achtergrond vaak nauwelijks iets weten van hun achtergrond of eigen cultuur. Hierin kan het festival iets betekenen, duiding geven en inzichten opleveren. Oftewel zoals podcastmaker Peggy Bouva het treffend formuleert: ‘Als je je wortels niet kent, kun je niet tot bloei komen.’
Reis door Rotterdam Arab Film Festival 22e editie 2022. De geselecteerde vijf hoogtepunten resulteren in een festivalprogramma met kaskrakers, artistieke, politieke, urgente sociale en culturele films. Het festival start woensdagavond 15 juni en duurt tot en met zondag 19 juni:
- DE VREEMDELING
Vluchten, oorlog en leven onder bezetting zijn pijnlijk actueel.
THE STRANGER – openingsfilm en debuut van de Syrische Ameer Fakher Eldin
EUROPA – een Italiaanse film van Haider Rashid
THE CAPTAINS OF ZAATARI – een Egyptische film van Ali El Arabi
WATER- & VOEDSELVEILIGHEID
Water is de bron van alle leven. De directe samenhang met voedselveiligheid wordt opnieuw door de oorlog in Oekraïne in het Midden-Oosten urgent voelbaar.
Kenners gaan in gesprek over actuele films van Al Jazeera Documentary.
WIDOWS OF THE SEA – film van regisseur Mostafa Bouazzaoui uit Qatar, Senegal
BREAD AND BUTTER – film van regisseur Marwah Jbara-Tibi uit Palestina, Qatar
JONGEREN
De afgelopen jaren zaten jongeren klem tijdens de pandemie. We zien een explosie van creativiteit als het gaat om films waarin jongeren centraal staan:
HARD SHELL, SOFT SHELL – Een Franse film van Emma Benestan
CASABLANCA BEATS – Een Marokkaanse film van Nabil Ayoush
A TALE OF LOVE AND DESIRE – Een Franse film van Leyla Bouzid
GHODWA – Een Tunesische film van Dhafer L’Abidine
- LADIESNIGHT (18 juni)
Tijdens het Arab Film Festival is ladiesnight een terugkerend fenomeen. Dit jaar met DAUGHTERS OF ABDULRAHMAN– van de Jordaanse filmmaker Zaid Abu Hamdan. Een feestelijke avond met livemuziek, handgemaakte parfum, henna en Arabische delicatessen.
- KOMEDIE Met het hele gezin naar de nieuwste Arabische supermanfilm:
ASHMAN – de humoristische film van Abbas Al-Yousefi uit Koeweit
DE ANDERE (Wahed Tany) van komedie-star Ahmed Helmy, kaskraker van dit jaar.
HAMEL EL-LAQAB – een film van Hisham Fathy uit Egypte
BARA AL MANHAJ – Een film van Amr Salama uit Egypte
Vrijdag 17 juni, 13u-18u, diverse films en tentoonstelling ‘Nakba betekent veel voor mij’ in Verhalenhuis Belvédère, Rechthuislaan 1, Rotterdam-Katendrecht.
Kijk voor de precieze data, trailers, films en het programma op: www.arabfilmfestival.nl
Deel dit bericht via
Recente reacties