Hard gelag voor Saudische stand-upcomedians

Door Vanessa Lambrecht / 8 maart 2019 / Jongeren, Saudi-Arabië, Vrouwen

De modernisering van Mohammed bin Salman is slechts uiterlijke schijn. Er is geen ruimte voor comedy en satire, en veel activisten zitten in de gevangenis, zonder aanklacht of veroordeling. Onder wie veel vrouwen.

Stand-upcomedy en Saudi-Arabië: een combinatie die me al een tijd lang intrigeert, en niet zo vreemd is als misschien lijkt. In de nieuwe Netflixserie ‘Comedians of the World’ doen twee Saudiërs mee. In 2017 verschenen er artikelen en nieuwsitems over Saudiërs die hun funny bone hadden gevonden in stand-upcomedy: dit is wat ze aan het lachen maakt.

Zo las ik een artikel in de Financial Times over Fahad Al-Butairi, de eerste stand-upcomedian uit Saudi-Arabië. Al-Butairi is de coauteur van het bekende liedje No Woman, No Drive. Nadat hij in 2008 meedeed aan de Axis of Evil-tour — een comedytour opgezet door zijn Egyptische collega Ahmed Ahmed — startte hij de YouTubeshow La Yekhtar (‘kop dicht’ in het Saudische dialect). Al-Butairi was een veelbelovend en gevierd stand-upcomedian.

Opgepakt

Onlangs kwam ik echter tot een schokkende ontdekking: Fahad Al-Butairi en zijn vrouw, Loujain Al-Hathloul, zijn vorig jaar opgepakt. Zij werden aangehouden in respectievelijk Jordanië en de Verenigde Arabische Emiraten, en vervolgens geboeid en geblinddoekt teruggevlogen naar Saudi-Arabië. Al-Hathloul, een bekende activiste, is de vrouw die in 2014 achter het stuur van een auto ging zitten, van de Verenigde Arabische Emiraten naar Saudi-Arabië reed, dat opnam en die beelden vervolgens op sociale media deelde. Zij is een van dé voorvechtsters van vrouwenrechten in Saudi-Arabië. Al-Hathloul heeft vaker in de gevangenis gezeten (zonder proces). Ook verdween ze na haar huwelijk met Al-Butairi verscheidene malen, waarna ze weer vrijgelaten werd. Nu zit zij sinds vorig jaar mei vast, samen met andere activisten die werden opgepakt vlak voor de bekendmaking dat vrouwen in Saudi-Arabië auto mogen rijden.

Afgelopen november meldden Amnesty International en Human Rights Watch dat er sterke aanwijzingen zijn dat Al-Hathloul en de andere activisten gemarteld worden. Zowel Al-Hathlouls zus als haar broer publiceerden opiniestukken in Amerikaanse kranten over het lot van hun zus. Haar vader twitterde over wat zijn dochter hem bij een bezoek aan de gevangenis vertelde over haar foltering. Zijn twitteraccount werd kort daarna afgesloten.

Begin januari vroeg Kirk Rudell, journalist van de Washington Post, al aandacht voor de situatie van Al-Butairi en Al-Hathloul. In een serie tweets legt hij uit dat hij het stel had leren kennen en de afgelopen jaren contact met ze had gehouden. Nu is Al-Butairi’s Twitteraccount gesloten, en kan Rudell hem niet meer bereiken. Al-Hathloul zit nog vast en het echtpaar zou gescheiden zijn. Vermoedelijk is Al-Butairi gedwongen om van zijn vrouw te scheiden. Rudell maakt zich ernstig zorgen en roept in zijn tweets de Amerikaanse overheid op om toch vooral iets te doen.

Vrouwelijke activisten

Op 1 maart 2019, na tien maanden in een cel zonder aanklacht, maakte de Saudische openbare aanklager bekend dat er een proces komt tegen de vrouwen die nog in de gevangenis zitten, wegens ‘gecoördineerde en georganiseerde activiteiten […] die gericht zijn op het ondermijnen van de veiligheid, stabiliteit en nationale eenheid van het Koninkrijk’. De precieze aanklacht is nog niet bekendgemaakt. De Saudische overheid heeft ook nog geen onderzoek gedaan naar de vermeende foltering van de vrouwen.

Zo zitten er in ieder geval tien vrouwelijke Saudische activisten in de gevangenis: Loujain al-Hathloul, Aziza Al-Yousef, Eman Al-Nafjan, Nouf Abdelaziz, Mayaa Al-Zahrani, Samar Badawi, Nassima Al-Saada, Hatoon Al-Fassi, Shadan Al-Onezi en Amal Al-Harbi. Ook Mohammed Rabea, een activist en mannelijke supporter van de vrouwenactivisten, zit nog steeds vast.

Niet onaantastbaar

Fahad Al-Butairi en Loujain Al-Hathloul leken onaantastbaar, met hun miljoenen fans en volgers. Hun streven naar een meer open en eerlijke samenleving wordt gesteund door een groot deel van de jonge Saudiërs. Jonge Saudiërs maken ruim 40 procent van de bevolking uit. Sinds 2015 is het gebruik van YouTube in het koninkrijk met 260 procent gestegen. Ruim een kwart van de Saudiërs gebruikt Twitter. Al-Butairi had een paar miljoen Twittervolgers en meer dan een miljoen abonnees op zijn YouTubekanaal. Helaas blijkt dat in Saudi-Arabië geen bescherming te bieden.

Kroonprins Mohammed bin Salman (MbS) zou vooruitstrevend zijn, en onder zijn leiding zou het land moderniseren. Vrouwen kregen iets meer vrijheid: vanaf juni dit jaar mogen ze eindelijk autorijden en voetbalwedstrijden bezoeken. Ook is er meer entertainment toegestaan. Maar dit lijkt vooral uiterlijk vertoon van de kroonprins. Brood en spelen om het volk tevreden te houden. Het lijkt er steeds meer op dat MbS een despoot is, zonder het voorzetsel ‘verlicht’. En dat er geen funny bone in zijn lijf te vinden is.

Vanessa Lambrecht is expert en bestuurslid bij Het Grote Midden Oosten Platform. Zij is arabiste en heeft een grote interesse in hedendaagse ontwikkelingen in de regio.